เครือข่ายเกษตรกรและองค์กรประชาชน 11  องค์กร จัดเวทีสาธารณะ เพื่อสร้างอารยะประชาธิปไตย  เรื่อง "การปฏิรูประบบเกษตรกรรมและพัฒนาสิทธิเกษตรกร" ยืนยันสิทธิเกษตรกรต้องเกิดแต่การออกกฎหมายที่จะมาเป็นเครื่องมือทำงานต้องไม่ถูกครอบงำ แนะตั้งเป็นองค์กรอิสระจะรักษาสิทธิและประโยชน์ของเกษตรกรได้ดีกว่า 

เครือข่ายฯเดินหน้าทำความเข้าใจเชิงพื้นที่ "สิทธิเกษตรกร" เป็นการใช้สิทธิตามรัฐธรรมนูญที่ให้ประโยชน์โดยตรงกับตัวเกษตรกรโดยเฉพาะเกษตรกรรายย่อย ด้อยโอกาส  

วันที่(20 ส.ค.52) ที่โรงแรมหลุยซ์ แทรเวิร์น มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ (มสช.) โดยชุดโครงการพัฒนาการมีส่วนรวมในการกำหนดนโยบายสาธารณะด้านสิทธิที่เชื่อมโยงกับสุขภาวะ  ภายใต้การสนับสนุนของสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)  จัดเวทีนโยบายสาธารณะเพื่อสร้างอารยะประชาธิปไตย  เรื่อง "การปฏิรูประบบเกษตรกรรมและพัฒนาสิทธิเกษตรกร" โดยเชิญผู้เกี่ยวข้องทุกภาคส่วนกว่า 100 คน ร่วมอภิปรายและแสดงความคิดเห็น          

เพื่อสร้างความเข้าใจต่อสาธารณะถึงสิทธิเกษตรกรตามเจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญฯ 2550 และผลักดันประเด็นสำคัญของสิทธิเกษตรกรและกระบวนเสริมสร้างความเข้มแข็งอย่างเป็นรูปธรรม รวมทั้งเชื่อมร้อยเครือข่ายความร่วมมือในการจัดทำกระบวนการมีส่วนร่วมโดยตรงของภาคประชาชนในการใช้สิทธิตามรัฐธรรมนูญ  เพื่อสร้างสุขภาวะที่ดีในประเด็นของสิทธิเกษตรกร   

ภาคีคณะทำงานติดตามพระราชบัญญัติสภาเกษตรกรแห่งชาติประกอบด้วย เครือข่ายเกษตรกรและองค์กรประชาชน 11 องค์กร  ได้ร่วมกันวิเคราะห์ร่างพ.ร.บ.สภาเกษตรกรแห่งชาติที่กำลังจ่อเข้าสภานิติบัญญัติสมัยสามัญนี้ พร้อมเสนอร่างพระราชบัญญัติสมัชชาเกษตกรแห่งชาติ(ฉบับประชาชน)เพื่อรับรองสถานภาพและสิทธิเกษตร ให้พ้นจากนิยาม "คนจน" ที่ปรากฎในกฎหมายทั่วไป           

โดยสมัชชาเกษตรกรแห่งชาติจะเป็นพื้นที่ของเกษตรกรรายย่อยรวมตัวเพื่อสร้างอำนาจต่อรองบนเงื่อนไขของเศรษฐกิจทุนและเปิดเสรีสินค้าเกษตร ผลักดันนวัตกรรมทางนโยบายที่คุ้มครอง "เกษตรกรรายย่อย" ให้มีส่วนร่วมในการกำหนดนโยบายสาธารณะต่าง ๆ (สิทธิ และอำนาจต่อรอง) โดยเชื่อมโยงการจัดระบบผลิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมและอาหารปลอดภัย   

ทั้งนี้สาระสำคัญของ ร่าง พ.ร.บ. นี้  เป็นกฎหมายที่สนับสนุนให้เกิดการรวมกลุ่มเกษตรกรในรูปของสภาเกษตรให้เป็นองค์กรที่มีเป้าหมายเพื่อสถาปนา "สิทธิของเกษตรกร" ดังนั้นผู้ที่จะได้ประโยชน์คือตัวเกษตรกรโดยเฉพาะเกษตรกรรายย่อย เกษตรกรที่ด้อยโอกาส ไร้ที่ดินทำกิน เกษตรกรที่มีหนี้สินล้นพ้นตัว หรือเกษตรกรที่ไม่มีสังกัด  ซึ่งต้องดำเนินการและผลักดันให้เกิดขึ้น   และไม่ให้ถูกแทรกแซง ครอบงำ บิดเบือนไปใช้แสวงหาประโยชน์ทางการเมือง  จึงกำหนดองค์ประกอบของสมาชิกในฐานะที่เป็นตัวแทนของเกษตรกร          

ให้ยึดเกษตรกรในแนวทางระบบเศรษฐกิจพอเพียงเป็นเป้าหมายขั้นพื้นฐานหลัก  เกษตรกรในแนวทางอื่นที่ประสบปัญหาเป็นเป้าหมายในลำดับถัดมา   ให้สภาเกษตรกรแห่งชาติทำหน้าที่เป็นองค์กรเชื่อมระหว่างเกษตรกรกับภาครัฐ  และจัดให้มี "สมัชชาเกษตรกร" เพื่อเปิดโอกาสให้เกษตรกรเข้ามีส่วนร่วมได้โดยตรง   และมีสมัชชาให้เข้าร่วมได้หลายระดับทั้งระดับชาติ ระดับจังหวัด พื้นที่ และสมัชชาเฉพาะประเด็นที่เกษตรกรมีความสนใจ  และควรให้มีการบริหารงานโดยอิสระ 

ในการอภิปรายเรื่อง "ระบบเกษตรกรรม : ปัญหาที่ต้องปฏิรูป"   นางกิมอัง  พงษ์นารายณ์ สภาเครือข่ายองค์กรประชาชนแห่งประเทศไทย  กล่าวว่า วิกฤติระบบเกษตรกรรมอันดับต้นๆคือปัญหาโครงสร้างพื้นฐานในภาคเกษตร เรื่องที่ดินทำกินและหนี้สินที่ตึงเครียดมานาน   ปัญหาหนี้สินเชื่อมโยงกับการสูญเสียที่ดินโดยตรง ใครจะคิดว่าพื้นนาภาคกลางปลูกข้าว3ครั้งต่อปีแต่กลายเป็นพื้นที่สีแดงที่พื้นที่อาหารหลุดมือมากที่สุด สุ่มเสี่ยงต่อการเข้าครอบครองจากต่างชาติ         

 โดยยอดที่จดทะเบียนกับกองทุนฟื้นฟู 100,000 กว่าราย ที่ดินจะถูกขายทอดตลาดเฉลี่ย 30 รายการต่อวัน  กลไกและสถาบันภาครัฐไม่เห็นความสำคัญกระบวนการแก้ไขปัญหา ปัญหาใหญ่คือการเข้าไม่ถึงข้อมูลและข้อมูลรอบด้านในการตัดสินใจของเกษตรกร  กระบวนในเชิงสถาบันที่จะเสริมสร้างการแก้ปัญหาด้วยตัวเองของชาวบ้านแทบไม่มี   

นายอุบล อยู่หว้า เครือข่ายเกษตรกรรมทางเลือกภาคอีสาน กล่าวว่า  ประเด็นสำคัญ คือ ความเป็นธรรมทางเศรษฐกิจและการคุ้มครองเกษตรกรรายย่อย   เกษตรกรตกอยู่ภายใต้ความยากจนและไม่มีอำนาจในการต่อรอง การแก้ปัญหาภาคเกษตรกรรมเชิงระบบ เกษตรจะมีอำนาจหากสามารถวางแผนการผลิตตัวเอง เริ่มต้นที่เข้าถึงปัจจัยการผลิตเป็นเจ้าของเมล็ดพันธุ์และปุ๋ย สองการแปรรูปผลผลิตและจัดการตลาด รวมทั้งการเข้าถึงฐานทรัพยากรซึ่งผลิตอาหาร เชื่อมโยงผู้ผลิตและผู้บริโภค เหล่านี้จะนำมาซึ่งการสร้างความเป็นธรรมทางเศรษฐกิจและสังคม

ฉะนั้นสมัชชาเกษตรกรควรมาตอบโจทย์สร้างกระบวนการเรียนรู้จากหน่ออ่อนหรือรูปธรรมของการแก้ไขปัญหาของเกษตรกรมีอยู่แล้ว แต่จะต้องเอามาสื่อสารสาธารณะ ซึ่งตรงนี้ไม่มีกลไกภาครัฐทำงานเลย  ประเทศที่เปลี่ยนผ่านไปสู่ประเทศอุตสาหกรรมหลายประเทศเริ่มต้นจากการตั้งสหกรณ์เกษตรกร เช่น ญี่ปุ่น  จีน เกาหลีใต้ ฯล การสนับสนุนงานวิจัย มีธนาคารเกษตรกร สนับสนุนปัจจัยการผลิต สร้างทางเลือกหลากหลายที่จะสนับสนุนคุณภาพชีวิตเกษตรกรและสร้างกลไกคุ้มครอง 

ดร.สุริชัย หวันแก้ว  ผอ.สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย  วิเคราะห์ปัญหาเศรษฐกิจการเกษตรกรรม และทางออกสู่การปฏิรูประบบเกษตรกรรม โดยระบุว่า สังคมไทยมักตื่นตัวเมื่อเกิดวิกฤติ แต่การแก้ปัญหาก็ไม่เคยมองให้ถึงรากเหง้า มองไม่ถึงตัวเกษตรกร เรามองประชาธิปไตยที่การเลือกตั้งไม่ได้สนใจประชาธิปไตยในอาหาร (ใครผลิต และความปลอดภัย)            

ถึงเวลาที่เราต้องทบทวนตัวเองว่ามนุษย์กับแผ่นดินอยู่กันอย่างไร ระบบเกษตรกรรมซึ่งเป็นหัวใจจะเดินต่อไปอย่างไร ยุทธศาสตร์การแก้ปัญหาประชาธิปไตยถ้าไม่มียุทธศาสตร์เกษตรซึ่งเป็นฐานอาหารแล้ว ประชาธิปไตยก็จะไม่มีอนาคต  เราจึงต้องช่วยกันสนับสนุนทุกรูปแบบสร้างอำนาจให้เกษตรกรอยู่ได้ ซึ่งพ.ร.บ.ที่ประชาชนเสนอนี้จะเป็นทางออก

นายบัณฑร  อ่อนดำ   นักวิชาการอิสระ  กล่าวถึงกระบวนการมีส่วนร่วมของภาคประชาชน:กลไกที่เป็นอิสระและเคลื่อนไหวทางสังคมว่า วันนี้เป็นการเชื่อมโยงข้อมูลเป็นสำคัญ แต่ตอนนี้มาถึงจุดที่พี่น้ององค์กรเกษตรและผู้บริโภคเสนอในประเด็นเรื่องการเคลื่อนไหวว่าเป้าหมายอย่างไร  และมีช่องทางไหนบ้าง  ต้องทำให้เห็นว่า พ.ร.บ.นี้เป็นการฟื้นฟูระบบเกษตรกรรมได้จริง

นายไพสิฐ  พาณิชย์กุล คณะนิติศาสตร์  มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ สำหรบกลไกรองรับสิทธิของเกษตรกรตามรัฐธรรมนูญนั้น ตอนนี้ต้องดูว่าสิทธิเกษตรกรตามรัฐธรรมนูญฉบับ 2550 มีแล้วหรือยัง  เราจะสามารถสร้างขึ้นมายังไง ตลอดจนแนวทางการคุ้มครองพื้นที่เกษตรกรรม และท่าทีจุดยืนของร่างสมัชชาสภาเกษตรกรต่อการแก้ไขปัญหาเกษตรกร         

ทั้งนี้หัวใจสำคัญที่จะทำให้การใช้สิทธิตามรัฐธรรมนูญเกิดขึ้นจริงคือ 1. ประชาชนรวมกลุ่มเข้าชื่อเสนอกฎหมายทั้งในระดับชาติและระดับท้องถิ่น ซึ่งสิ่งที่ภาคประชาชนทำมาก็เป็นส่วนหนึ่ง 2. ประชาชนรวมกลุ่มแล้วใช้สิทธิตามที่รัฐธรรมนูญรับรองสิทธิต่าง ๆ ไว้ ซึ่งสามารถทำได้หลายแนวทางและหลายระดับ  ตอนนี้เครือข่ายเกษตรกรและองค์กรประชาชนก็เริ่มทำแล้ว 

นายทศพล  ทรรศนกุลพันธ์  คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ กล่าวว่า   สิทธิเกษตรกรในระดับนานาชาติที่เป็นกระแสและขับเคลื่อนในปัจจุบันนั้น สิทธิเกษตรกรหมายถึงสิทธิในการเข้าถึงปัจจัยการผลิต  การเข้าถึงฐานทรัพยากร ความสามารถในการได้รับผลตอบแทนด้านราคาที่เป็นธรรมและการรักษาวิถีชีวิต  ซึ่งกระบวนการสมัชชาเกษตรกรจะเสริมสร้างขึ้นมาได้

โดยทำให้เกษตรกรมีอิสรภาพมากขึ้นในการตัดสินใจวางแผนการผลิต   ปราศจากการครอบงำของกลุ่มทุน  การเชื่อมโยงผู้ผลิตกับผู้บริโภคเพื่อสร้างอธิปไตยทางอาหาร  สมัชชาเกษตรกรจะช่วยให้เกษตรกรรวมตัวเป็นกลุ่มก้อน มีอำนาจในการต่อรองกับกลุ่มทุนหรือธุรกิจการเกษตรขนาดใหญ่มากขึ้น