จากที่เคยกล่าวไว้ พลังงานชีวมวล เป็นพลังงานที่สะสมอยู่ในสิ่งมีชีวิตที่สามารถนำมาใช้ทำงานได้ เช่น ต้นไม้ กิ่งไม้ หรือเศษวัสดุจากการเกษตรหรืออุตสาหกรรม เช่น แกลบ ฟาง ชานอ้อย ขี้เลื่อย เศษไม้ เปลือกไม้ มูลสัตว์ รวมทั้งของเหลือหรือขยะจากครัวเรือนมนุษย์ พลังงานชีวมวล ซึ่งถือว่าเป็นพลังงานที่ภาครัฐกำลังมีการศึกษาในการนำมาใช้เป็นทางเลือกใหม่ในการใช้พลังงานของคนไทย

การใช้ชีวมวลในประเทศไทยระหว่างปี 2540–2545

จากข้อมูลการใช้ชีวมวลของประเทศไทยปี 2540–2545 จะมีปริมาณการใช้ชีวมวลเพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ เล็กน้อย เนื่องจากประเทศไทยเป็นประเทศเกษตรกรรม ทำให้มีเศษวัสดุเหลือใช้จำนวนมากที่สามารถนำมาเป็นกากชีวมวลในการนำไปใช้ประโยชน์ด้านอื่น ๆ ต่อ อดีตเราคงจะเห็นว่าเกษตรกรนั้น จะนำมาใช้เป็นปุ๋ยหรือการเผาให้ไหม้เป็นเถ้า และใช้กลบหน้าดินเพื่อให้เป็นสารอาหารของพืชผลทางการเกษตร ปัจจุบันได้มีทั้งภาครัฐและภาคเอกชนนำมาใช้เป็นพลังงาน ที่สามารถนำมาทดแทนพลังงานอื่นที่เรามีการนำเข้ามาได้ เพียงแต่ประเทศไทยจำเป็นต้องมีการศึกษาให้รอบคอบก่อนที่จะมีการนำมาใช้ว่า ต้องใช้เทคนิคหรือเทคโนโลยีชนิดใด ลงทุนสูงหรือไม่ และท้ายสุดชีวมวลสามารถที่จะสร้างผลกระทบให้กับสังคมและสิ่งแวดล้อมหรือไม่ ประเด็นนี้ภาครัฐก็ได้พยายามที่จะมีการศึกษาความเป็นไปได้ของการนำชีวมวลมาใช้ประโยชน์แต่ก็ยังไม่แพร่หลายมากนัก

ศักยภาพชีวมวลในประเทศไทย

ประเทศไทยนับเป็นประเทศเกษตรกรรมที่สำคัญแห่งหนึ่งของโลก ประชาชนมากกว่าร้อยละ 50 ประกอบอาชีพเกษตรกรรม ผลพลอยได้ที่สำคัญนอกเหนือจากผลผลิตการเกษตรก็คือ วัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตร เช่น ฟางข้าว แกลบ กากอ้อย กาก ใย และทะลายปาล์ม เป็นต้น ชีวมวล (Biomass) หมายถึง วัสดุหรือสารอินทรีย์ซึ่งสามารถเปลี่ยนแปลงเป็นพลังงานได้ ชีวมวลนับรวมถึงวัสดุเหลือทิ้งทางการเกษตร เศษไม้ ปลายไม้จากอุตสาหกรรมไม้ มูลสัตว์ ของเสียจากโรงงานแปรรูปทางการเกษตร และของเสียจากชุมชน ปริมาณชีวมวลจากเศษวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรที่ผลิตภายในประเทศ จะแปรผันและขึ้นอยู่กับปริมาณผลผลิตทางการเกษตรของประเทศ ตารางข้างล่างแสดงรายละเอียดพื้นที่ปลูก ผลผลิตพืชหลัก และไม้ยางพารา ปี 2543/2544 และ 2544/2545  

อุปทานด้านชีวมวล

สำหรับศักยภาพของการผลิตชีวมวลในประเทศไทยจะประเมินจากผลคูณของปริมาณผลผลิตทางการเกษตรที่ก่อให้เกิดชีวมวลนั้น ๆ กับสัดส่วนของการเปลี่ยนแปลงปริมาณผลผลิตเป็นปริมาณชีวมวล

ตารางข้างล่างแสดงศักยภาพชีวมวลของประเทศไทยปี 2544/2545 จะเห็นได้ว่าจากข้อมูลดิบที่แสดงตารางปริมาณวัสดุเหลือใช้ยอดและใบของอ้อยมีปริมาณมากที่สุดถึง 17,870.19 (106kg) สามารถให้กำลังไฟฟ้า 4,105.92 MW รวมเศษวัสดุเหลือใช้ทั้งหมด 48,293.26 (106kg) สามารถให้กำลังไฟฟ้ารวมทั้งหมด 9,630.18 MW นับได้ว่ามีศักยภาพอย่างยิ่งที่สามารถนำเศษวัสดุเหลือใช้เหล่านี้มาแปรสภาพเป็นพลังงาน และประเทศไทยสามารถนำมาพัฒนาให้เกิดขึ้นได้ในอนาคต

อุปสงค์ชีวมวล

พลังงานชีวมวลปัจจุบันนับได้ว่ามีความต้องการนำมาใช้กันอย่างแพร่หลาย ทั้งการนำมาใช้เพื่อประโยชน์ทางการเกษตร การนำมาใช้สำหรับภาคที่อยู่อาศัย และการนำมาใช้สำหรับภาคอุตสาหกรรม ดังรายละเอียดต่อไปนี้

1. การนำมาใช้ประโยชน์ทางด้านการเกษตร

ประโยชน์ทางด้านการเกษตรนั้นได้มีมานับแต่อดีตแล้ว เนื่องจากประเทศไทยเป็นประเทศเกษตรกรรมด้วย ตัวอย่างในอดีตที่เราสามารถพบได้นั้นได้มีการนำมาคลุมดิน ฯลฯ ปัจจุบันได้มีการศึกษาวิจัยเรื่องการนำเศษวัสดุเหลือใช้เหล่านี้นำมาใช้กัน เช่น ฟางข้าว มีการนำมาใช้ประโยชน์ทางการเกษตรในการเพื่อการคลุมดินและทำปุ๋ยและอื่น ๆ ปีละประมาณ 18 ล้านตัน ยอดและใบอ้อย นำมาใช้ประโยชน์ทางการเกษตรในการเพื่อการคลุมดินและอื่น ๆ ปีละประมาณ 4 ล้านตัน ตอซังสัปปะรด นำมาใช้ประโยชน์ทางการเกษตรในการเพื่อการคลุมดินและทำปุ๋ย ปีละประมาณ 1 ล้านตัน เป็นต้น

2. การนำมาใช้สำหรับภาคที่อยู่อาศัย

เศษวัสดุเหลือใช้ที่นำมาใช้ในบ้านที่อยู่อาศัย จะเป็นเพียงการนำมาใช้เพื่อเป็นเชื้อเพลิงสำหรับในการหุงต้ม เช่น ไม้ฟืน นำมาใช้ประโยชน์ในการเป็นเชื้อเพลิง ปีละประมาณ 291,410 ตัน ถ่านไม้ มีการนำมาใช้ประโยชน์ในการเป็นเชื้อเพลิง ปีละประมาณ 422,980 ตัน เปลือกและกะลามะพร้าว นำมาใช้ประโยชน์ในการเป็นเชื้อเพลิง ปีละประมาณ 29,010 ตัน แกลบ นำมาใช้ประโยชน์ในการเป็นเชื้อเพลิง ปีละประมาณ 291,410 ตัน 

3. การนำมาใช้ด้านอื่น ๆ

เศษวัสดุเหลือใช้ที่นำมาใช้ประโยชน์ในด้านอื่น ๆ แต่เมื่อมองโดยภาพรวมก็ยังมีไม่มากนัก แต่สามารถนำมาคิดเป็นอุปสงค์ในภาครวมของการนำเศษวัสดุเหลือมาใช้ ก็นับได้ว่าเป็นจำนวนมากทีเดียว ดังเช่น เปลือกมะพร้าว นำมาใช้ประโยชน์ในการทำเป็นเส้นใยและทำเป็นวัสดุปลูกพืช ปีละประมาณ 350,000 ตัน แกลบ มีการนำมาใช้ประโยชน์ในการเป็นวัสดุรองกันความชื้นในการเลี้ยงไก่ ปีละประมาณ 50,000 ตัน

4. การนำมาใช้สำหรับภาคอุตสาหกรรม

ปัจจุบันความต้องการของการใช้เชื้อเพลิงชีวมวลสำหรับภาคอุตสาหกรรม มีมากกว่าการนำมาใช้ประโยชน์ในด้านอื่นที่ได้กล่าวมาแล้ว โดยเฉพาะประเภทที่มีการใช้พลังงานไฟฟ้าและพลังงานความร้อน เพื่อนำมาทดแทนการใช้พลังงานไฟฟ้าและน้ำมันที่นับทุกวันจะมีต้นทุนสูงขึ้นเรื่อย ๆ จนปัจจุบันโรงงานอุตสาหกรรมพยายามที่จะหาทางในการจัดหาพลังงานด้านอื่น ๆ มาทดแทน บางโรงงานถึงกับลงทุนงบประมาณที่มากในการสร้างโรงไฟฟ้าก๊าชธรรมชาติไว้ใช้เป็นของตนเอง เนื่องจากมองถึงความสามารถในการเป็นไปได้ของการลงทุน และเป็นการทดแทนกับค่าพลังงานที่แพงขึ้น ไม่สามารถหลีกเลี่ยงได้ ประกอบกับค่าใช้จ่ายด้านพลังงานที่ต้องรับภาระทุก ๆ เดือน และโรงงานอุตสาหกรรมแห่งนั้น ยังมีการขยายฐานการผลิตโดยการสร้างโรงงานผลิตเพิ่มขึ้น ฉะนั้นถ้าไม่สามารถจัดหาแหล่งพลังงานที่เป็นไปได้มาใช้ในโรงงานอุตสาหกรรม ก็จะทำให้ต้นทุนค่าไฟฟ้าเพิ่มมากขึ้น ถึงอาจจะต้องรับภาระไว้ไม่ไหว

ดังแสดงในตารางปริมาณการใช้พลังงานชีวมวล มีการนำประเภทชีวมวลต่าง ๆ มาใช้ เพื่อผลิตเป็นพลังงานความร้อนถึง 15.18 ล้านตันต่อปี เพื่อผลิตเป็นพลังงานความร้อนถึง 13.19 ล้านตันต่อปี รวมมีการนำประเภทชีวมวลต่าง ๆ มาใช้ เพื่อผลิตเป็นพลังงานความร้อนและเพื่อผลิตเป็นพลังงานความร้อนถึง 28.37 ล้านตันต่อปี นับได้ว่าเป็นการหาทางเลือกใหม่ของนักอุตสาหกรรม ผู้บริหารที่จะหาหนทางในแหล่งพลังงานทางเลือกใหม่เพื่อนำมาใช้ในการประกอบกิจการของโรงงาน

ตารางแสดงการใช้ประเภทชีวมวลในภาคอุตสาหกรรม

จากข้อมูลการศึกษาและประเมินศักยภาพแหล่งชีวมวลของกระทรวงพลังงาน พบว่ามีโรงงานอุตสาหกรรมหลายประเภท มีการนำพลังงานชีวมวลมาใช้ในเป็นเชื้อเพลิงในการผลิตพลังงานความร้อนในภาคอุตสาหกรรม ดังตัวอย่าง

จากผลการศึกษาพบว่าอุตสาหกรรมจากนม ยังมีการใช้เชื้อเพลิงน้ำมันเตาปริมาณที่มากถึงร้อยละ 68.56 มีการนำเศษวัสดุเหลือใช้ มาในใช้ในกระบวนการผลิตที่เห็นได้ชัดเจนก็มีเพียงไม้ฟืน ที่นำมาใช้เป็นเชื้อเพลิงเพื่อสร้างพลังงานความร้อนในกระบวนการผลิตเท่านั้น นับได้ว่าในอุตสาหกรรมนี้ยังไม่มีการใช้อย่างแพร่หลายมากนัก ยังใช้เชื้อเพลิงอย่างน้ำมันเตาเป็นเชื้อเพลิงหลักในโรงงาน ซึ่งผลิตภัณฑ์จากนมจำเป็นต้องใช้ความร้อนที่มีความคงที่ต่อเนื่อง ซึ่งอาจทำให้เกิดความเสียหายได้เมื่อค่าความร้อนที่เชื้อเพลิงผลิตขึ้นมาไม่ได้ตามที่กำหนดไว้ ฉะนั้นยังต้องพึ่งแหล่งพลังงานที่ต้องนำเข้าอยู่

จากผลการศึกษาพบว่าอุตสาหกรรมผลิตผลไม้กระป๋องและผักกระป๋อง ยังมีการใช้เชื้อเพลิงไม้ฟืนปริมาณที่มากถึงร้อยละ 86.34 มีการนำเศษวัสดุเหลือใช้ มาในใช้ในกระบวนการผลิต นอกจากนั้นก็เป็นน้ำมันเตา ก๊าช LPG และอื่น ๆ มีปริมาณการใช้ที่ใกล้เคียงกัน

ในอุตสาหกรรมน้ำตาลและการทำน้ำตาลให้บริสุทธิ์ ถือเป็นอุตสาหกรรมเดียวที่มีการใช้เชื้อเพลิงชีวมวลเท่านั้นในการสร้างเป็นพลังงานความร้อน เพื่อการผลิตน้ำตาลและการทำน้ำตาลให้บริสุทธิ์ เป็นการนำเศษวัสดุจากต้นอ้อยที่ผ่านการหีบเอาน้ำอ้อยออกมาแล้ว มาใช้ประโยชน์ในการสันดาปเพื่อสร้างพลังงานความร้อนให้กับกระบวนการผลิตได้ จากผลการศึกษาพบว่าอุตสาหกรรมผลิตน้ำตาลและการทำน้ำตาลให้บริสุทธิ์ มีเพียงการใช้เชื้อเพลิงชีวมวล เพียง 2 ชนิดเท่านั้น นั่นคือ การใช้เชื้อเพลิงกากอ้อยซึ่งมีปริมาณมากถึงร้อยละ 99.92 และที่เหลือก็เป็นไม้ฟืน นับได้ว่าเป็นอุตสาหกรรมที่มีการใช้วัตถุดิบอย่างคุ้มค่ามากที่สุด ควรจะมีการส่งเสริมให้มีการใช้เชื้อเพลิงชีวมวลในโรงงานอุตสาหกรรมประเภทนี้ให้เกิดขึ้นอย่างยั่งยืนและต่อเนื่อง 

ในอุตสาหกรรมผลิต ผลิตภัณฑ์อาหาร น้ำมันเตายังใช้เป็นเชื้อเพลิงหลักในการสร้างเป็นพลังงานความร้อน และการใช้เชื้อเพลิงชีวมวลอย่างฟืนซึ่งมีปริมาณถึงร้อยละ 43.01 ดังภาพ

อุตสาหกรรมผลิตภัณฑ์กระดาษและเยื่อกระดาษ ที่มีการใช้เชื้อเพลิงถ่านหินมากที่สุดถึง ร้อยละ 84.39 ซึ่งปกติแล้ว เมื่อมีการจัดการที่ดีก็ต่อให้เกิดมลภาวะได้เช่นกัน และที่เหลือก็จะใช้น้ำมันเตามีปริมาณร้อยละ 12.00 และเชื้อเพลิงชีวมวลไม้ฟืนเพียงร้อยละ 3.61

เชื้อเพลิงชีวมวลยังมีการใช้เป็นเชื้อเพลิงหลักในการผลิตเป็นพลังงานความร้อนอย่างไม้ฟืนมีปริมาณการใช้ถึงร้อยละ 50.31 และแกลบมีปริมาณการใช้ถึงร้อยละ 49.00 ภาพแสดง จะเห็นได้ชัดว่าเชื้อเพลิงชีวมวลเป็นที่นิยมในอุตสาหกรรมนี้ เนื่องด้วยปริมาณความร้อนที่ให้และการประหยัดต้นทุนมีมากว่าเชื้อเพลิงชนิดอื่น ๆ

จากแผนภูมิที่แสดงดังตัวอย่างของการผลิตตามอุตสาหกรรมดังกล่าวข้างต้นคงพิจารณาได้ว่า เชื้อเพลิงชีวมวล ทั้งหมดนั้น มีศักยภาพที่ดีในการได้รับความไว้วางใจนำมาเป็นเชื้อเพลิงในการสร้างพลังงานความร้อนในกระบวนการผลิตของโรงงานอุตสาหกรรม โดยจากผลการศึกษามีปริมาณมากถึง15.18 ล้านตัน/ปี ภาครัฐต้องให้การส่งเสริมสนับสนุนการใช้พลังงานชีวมวลดังกล่าวข้างต้นอย่างต่อเนื่องและจริงจัง จึงจะสามารถสร้างแรงผลักดันให้ภาคอุตสาหกรรมหันมาใช้เชื้อเพลิงชีวมวลกันมากขึ้น เกี่ยวกับกระบวนการนำพลังงานชีวมวลมาใช้เพื่อให้เกิดพลังงาน ปัจจุบันเราสามารถใช้เทคโนโลยีและที่นำมาใช้ในการสร้างพลังงานให้เกิดขึ้นจากพลังงานชีวมวล พอสังเขป ดังต่อไปนี้

เทคโนโลยีพลังงานชีวมวล

การสันดาป (Combustion Technology)

การสันดาปเป็นปฏิกิริยาการรวมตัวกันของเชื้อเพลิงกับออกซิเจนอย่างรวดเร็วพร้อมเกิดการลุกไหม้และคายความร้อน ในการเผาไหม้ส่วนใหญ่จะไม่ใช้ออกซิเจนล้วน ๆ แต่จะใช้อากาศแทนเนื่องจากอากาศมีออกซิเจนอยู่ 21% โดยปริมาณ หรือ 23% โดยน้ำหนัก เมื่อนำเชื้อเพลิงชีวมวลมาสันดาป ก็จะทำให้ได้พลังงานความร้อนที่ดีเกิดขึ้น เนื่องด้วยคุณสมบัติที่ดีของเชื้อเพลิงชีวมวลที่เป็นเศษวัสดุแห้งและติดไฟง่าย

การผลิตเชื้อเพลิงเหลว (Liquidification Technology)

การผลิตก๊าซเชื้อเพลิง (Gasification Technology)

กระบวนการ Gasification เป็นกระบวนการเปลี่ยนแปลงพลังงานที่มีอยู่ในชีวมวลที่สำคัญกระบวนการ หนึ่ง ของการเปลี่ยนแปลงแบบ Thermal Conversion โดยมีส่วนประกอบของ Producer Gas ที่สำคัญได้แก่ ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ (CO) ไฮโดรเจน (H₂) และมีเทน (CH₄)

การผลิตก๊าซโดยการหมัก (Anaerobic Digestion Technology)

การผลิตก๊าซจากชีวมวลทางเคมีด้วยการย่อยสลายสารอินทรีย์ในที่ไม่มีอากาศหรือไม่มีออกซิเจนซึ่งเรียกว่า ก๊าซชีวภาพ (Bio Gas) ได้ก๊าซมีเทน (CH₄) และก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO₂) เป็นหลัก 

การผลิตไฟฟ้าโดยใช้ชีวมวลเป็นเชื้อเพลิง

การนำเชื้อเพลิงชีวมวลเพื่อผลิตเป็นความร้อนและนำมาใช้เป็นเชื้อเพลิงในการปั่นเครื่องกำเนิดไฟฟ้าในการผลิตกระแสไฟฟ้าได้

เตาแก๊สชีวมวล

เตาแก๊สชีวมวล เป็นเตาที่จัดสร้างขึ้นเพื่อใช้สำหรับการหุงต้มอาหารในครัวเรือน โดยใช้เศษไม้และเศษวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรเป็นเชื้อเพลิง โดยมีหลักการทำงานแบบการผลิตแก๊สเชื้อเพลิงจากชีวมวล แบบอากาศไหลขึ้น เป็นการเผาไหม้เชื้อเพลิงในที่ที่จำกัดปริมาณอากาศให้เกิดความร้อนบางส่วนแล้วไปเร่งปฏิกิริยาต่อเนื่องอื่น ๆ เพื่อเปลี่ยนเชื้อเพลิงแข็งให้กลายเป็นแก๊สเชื้อเพลิง ที่สามารถติดไฟได้ ได้แก่ แก๊สคาร์บอนมอนอกไซด์ (CO) แก๊สไฮโดรเจน (H₂) และแก๊สมีเทน (CH₂) เป็นต้น

แนวทางการส่งเสริมการใช้พลังงานชีวมวล

1. การส่งเสริมการใช้พลังงานชีวมวลในการผลิตไฟฟ้า

แนวทางการส่งเสริมเพื่อก่อให้เกิดการใช้พลังงานชีวมวล เพื่อสามารถนำมาผลิตกระแสไฟฟ้านั้น เป็นสิ่งที่ภาครัฐจะต้องให้ความสำคัญกับแหล่งอุปทานของแหล่งชีวมวล เมื่อพิจารณาถึงเชื้อเพลิงชีวมวลจากข้างต้นที่แสดงแล้ว ภาครัฐต้องมีโครงการนำร่องในการส่งเสริมด้านความรู้และความเข้าใจให้กับเกษตรกรผู้เพาะปลูกชนิดเชื้อเพลิงชีวมวลที่มีศักยภาพอย่างเช่น ฟางข้าว ยอดและใบอ้อย ลำต้นและใบข้าวโพด ยอดลำต้นและเหง้ามัน ของการนำไปใช้ประโยชน์และสามารถสร้างรายได้ให้กับเกษตรกรที่เคยทิ้งหรือนำไปใช้ในวัตถุประสงค์ที่ยังสร้างมูลค่าได้ไม่มากนัก

ส่งเสริมและสร้างความรู้เกี่ยวกับการจัดจำหน่ายและจัดหาชีวมวลที่มีอยู่ในประเทศไทย เพื่อที่จะสร้างกลไกด้านการตลาดการซื้อขายของชีวมวลให้เกิดขึ้นในระบบเศรษฐกิจของประเทศขึ้น การประชาสัมพันธ์ความรู้และเทคโนโลยีในการผลิตพลังงานความร้อนให้กับนักลงทุนให้ความสนใจในการลงทุนทั้งการับซื้อหรือการลงทุนติดตั้งเทคโนโลยี จัดทำเป็นโครงการนำร่องของอุตสาหกรรมผลิตไฟฟ้าให้เกิดขึ้น และนำผลมาขยายผลให้ประชาชนนั้นได้รับทราบ และท้ายสุดภาครัฐ ต้องมีการส่งเสริมด้านสิทธิประโยชน์ที่เหมาะสมและจูงใจแก่ผู้ประกอบการผลิตไฟฟ้า

2. การส่งเสริมการใช้พลังงานชีวมวลในการผลิตพลังงานความร้อน

การนำพลังงานชีวมวลมาผลิตพลังงานความร้อนในโรงงานอุตสาหกรรม คงใช้เป็นแนวทางเดียวกันควบคู่กันไป ในการที่ภาครัฐต้องมีโครงการนำร่องในการส่งเสริมด้านความรู้และความเข้าใจให้กับเกษตรกรผู้เพาะปลูก รวมทั้งการประชาสัมพันธ์และเผยแพร่ความรู้ส่งเสริมและสร้างความรู้เกี่ยวกับการจัดจำหน่ายและจัดหาชีวมวลที่มีอยู่ในประเทศไทย มีการส่งเสริมทางด้านการลงทุนในการดำเนินการจัดหาเทคนิคและเทคโนโลยีที่นำมาใช้กับการผลิตพลังงานความร้อนในโรงงานอุตสาหกรรม เช่น การลดภาษีให้กับโรงงานอุตสาหกรรมที่มีการนำชีวมวลมาใช้ในการผลิตพลังงาน การยกเว้นภาษีการนำเข้าอุปกรณ์ รวมถึงการผลักดันให้เกิดกิจกรรมของการปรับปรุง

กระบวนการใช้ชีวมวลด้วยตนเองด้วยวิธีการบริหารจัดการพลังงาน ตัวอย่างเช่น พิจารณาถึงการลดต้นทุนสูญเสียที่เกิดจากการออกแบบและการผลิต จากการลงทุนในเทคโนโลยีการผลิตที่มีประสิทธิภาพ หรือการดัดแปลงปรับปรุงกระบวนการผลิตที่เหมาะสม สามารถสร้างจิตสำนึกและทัศนคติเรื่องการประหยัดพลังงานให้เกิดขึ้น โดยมุ่งให้ทุกคนในองค์กรมีส่วนร่วม เป็นต้น ลำดับสุดท้ายก็คือ ภาครัฐจะต้องสร้างเครือข่ายโรงงานอุตสาหกรรมโดยใช้พลังงานชีวมวลให้เกิดขึ้นให้ได้ เพื่อเป็นการสร้างฐานตัวอย่างให้เกิดขึ้นในประเทศว่า ภาครัฐและภาคเอกชนต่างให้ความสนใจในเรื่องการใช้เชื้อเพลิงชีวมวล เพื่อเป็นแรงจูงใจให้อุตสาหกรรมทั่วไปหันมาให้ความสนใจของการใช้พลังงานชีวมวลกันมากขึ้น

จะเห็นได้ว่าอย่างที่ผมเคยกล่าวไว้แล้วในเรื่องของการเลือกใช้พลังงานชีวมวลเป็นแหล่งพลังงานทางเลือกใหม่สำหรับประเทศไทย ซึ่งปัจจุบันยังเกิดขึ้นไม่แพร่หลายมากนัก อาจจะมีข้อจำกัดในเรื่องของเทคโนโลยีการผลิตที่ยังไม่ทันสมัย จึงเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งที่ต้องได้รับการพัฒนาให้มีความทันสมัยและสามารถผลิตพลังงานให้ได้ปริมาณที่เพียงพอกับความต้องการและเป็นเทคโนโลยีที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม มีความเหมาะสมในเชิงเศรษฐศาสตร์ เมื่อลงทุนไปแล้วมีความคุ้มค่า

ดังนั้น การเลือกใช้พลังงานชีวมวลจากข้อมูลที่ผู้เขียนได้นำเสนอข้างต้นคงพิจารณาได้เบื้องต้นกลไกทางสังคมเท่านั้นที่จะตัดสินให้การมีใช้เชื้อเพลิงพลังงานชีวมวลเกิดขึ้นหรือไม่ และอาจจะต้องมีการพิจารณาถึงปัจจัยด้านความมั่นคงของประเทศประกอบอีกด้วยครับ