ดร.อัศม์เดช วานิชชินชัย
assadej_v@yahoo.com
มหาวิทยาลัยศรีปทุม วิทยาเขตชลบุรี

โลจิสติกส์และโซ่อุปทาน เป็นสหวิชาการบริหารจัดการที่กำลังได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายทั้งในแวดวงวิชาการและในภาคปฏิบัติการ จึงมีการพูดและเขียนถึงศาสตร์ ๆ นี้ในบริบทต่าง ๆ กันอย่างกว้างขวาง ด้วยความใหม่ของโลจิสติกส์และโซ่อุปทานในประเทศไทยทำให้ยังมีความสับสนและเห็นไม่ถูกต้องตรงกันในการใช้คำศัพท์ต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการโลจิสติกส์และโซ่อุปทาน ซึ่งสำหรับผมแล้วการเรียกชื่อไม่ตรงกันแต่เข้าใจตรงกันนั้นไม่น่าจะมีปัญหาอะไรนัก (เช่น ลูกพระอาทิตย์ หรืออ้ายยุ่น ก็ล้วนหมายถึงคนญี่ปุ่น ทั้ง ๆ ปัจจุบันเขาก็ไม่ก็ยุ่นกันแล้ว)

แต่การเรียกชื่อตรงกันทั้ง ๆ ที่เข้าใจไม่ตรงกันนั้นกลับเป็นปัญหาที่น่าเป็นห่วงมากกว่า (เช่น บอกว่าบ้านอยู่แถวพระราม 4 ซึ่งก็เป็นไปได้ทั้งถนนพระราม 4 และสะพานพระราม 4 และในกรุงเทพ ฯ ก็มีอีกหลาย ๆ พระรามก็มีทั้งถนนและสะพานเหมือนกัน) ดังนั้นจึงน่าจะมีการอธิบายและอภิปรายคำศัพท์บางคำที่มักใช้กันบ่อย ๆ ในวงการโลจิสติกส์และโซ่อุปทานแต่ยังมีความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนให้มีความเข้าใจที่ถูกต้องตรงกันมากขึ้น

แม้ว่าในปัจจุบันนักวิชาการและนักปฏิบัติการบางท่านจะยังคงใช้คำว่าโลจิสติกส์และการจัดการโซ่อุปทานแทนกันอยู่บ้าง (Varma et al., 2006) แต่ส่วนใหญ่ต่างเห็นพ้องต้องกันแล้วว่าขอบเขตของการจัดการโซ่อุปทานในปัจจุบันนั้นกว้างใหญ่กว่าโลจิสติกส์มากและครอบคลุมโลจิสติกส์เข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของการจัดการโซ่อุปทานด้วย (Mills et al., 2004)

แต่กระนั้นก็ตามหลักสูตรโลจิสติกส์และโซ่อุปทานในมหาวิทยาลัยหรือสถาบันการศึกษาต่าง ๆ รวมถึงหลักสูตรฝึกอบรมและหนังสือเกี่ยวกับโลจิสติกส์และโซ่อุปทานส่วนใหญ่ก็ยังคงใช้ชื่อโลจิสติกส์และโซ่อุปทานพร้อมกันไป และเกือบทั้งหมดยังยกคำว่าโลจิสติกส์ให้ขึ้นมานำหน้าคำว่าโซ่อุปทาน หรือบางกรณีถึงขั้นใช้ชื่อโลจิสติกส์โดด ๆ โดยไม่มีคำว่าโซ่อุปทานเลยด้วยซ้ำ     

ทั้งนี้เป็นเพราะเหตุผลทางการตลาดที่คนส่วนใหญ่ยังคงรู้จักและคุ้นเคยกับคำว่าโลจิสติกส์มากกว่าคำว่าการจัดการโซ่อุปทานมาก และเมื่อพูดถึงโลจิสติกส์แล้วนั้นน่าจะดูเห็นภาพและจับต้องได้มากกว่าโซ่อุปทาน การใช้ชื่อโลจิสติกส์จึงสามารถดึงดูดความสนใจของบุคคลทั่วไปได้มากกว่า (เหมือนกับที่ห้างเทสโก้ยังใช้ชื่อ เทสโก้โลตัส เพราะคนจำนวนมากยังคงติด คุ้นเคยและเรียกชื่อว่าโลตัสมากกว่าเทสโก้)

“โซ่อุปทาน” เป็นคำที่แปลมาแบบเกือบตรงตัวจากคำว่า “Supply Chain” ในภาษาอังกฤษ (Supply = อุปทาน และ Chain = โซ่) คนจำนวนมากยังใช้คำทับศัพท์ตรง ๆ ว่า “ซัพพลายเชน” ในการเขียนและโดยเฉพาะอย่างยิ่งในการพูด (เช่น ในบริษัทข้ามชาติส่วนใหญ่มักตั้งชื่อฝ่ายที่รับผิดชอบงานด้านนี้เป็นคำทับศัพท์ตรง ๆ) ราชบัณฑิตยสถานได้บัญญัติคำว่า Supply Chain เป็นภาษาไทยว่า “ห่วงโซ่อุปทาน”

ซึ่งโดยส่วนตัวแล้วผมคิดว่าห่วงโซ่นั้นไม่เหมือนกับโซ่ โซ่นั้นประกอบไปด้วยห่วงหลาย ๆ ห่วงมาเรียงร้อยเข้าด้วยกันจนกลายเป็นโซ่ แล้วแนวคิดเรื่อง Supply Chain นั้นก็เกิดจากการที่หน่วยงานหรือองค์กรต่าง ๆ ที่เปรียบเสมือนห่วงแต่ละห่วงมาทำงานและมีปฏิสัมพันธ์ร่วมกัน มีการส่งมอบและแลกเปลี่ยนสารสนเทศและพัสดุระหว่างกันและกัน     

มีการเชื่อมโยงกระบวนการทางธุรกิจให้สอดประสานกันอย่างกลมกลืนจนเป็นเสมือนห่วงโซ่ที่ร้อยเรียงเข้าด้วยกันจนเป็นโซ่เส้นเดียวกันที่สามารถส่งต่อคุณค่า (Value) ไปยังผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกฝ่ายได้อย่างมีประสิทธิภาพมากกว่าการทำงานโดยลำพังแบบหัวเดียวกระเทียมลีบของหน่วยงานเพียงหน่วยงานเดียวหรือห่วงโซ่เพียงห่วงเดียว ดังนั้นผมจึงคิดว่าคำว่า “โซ่อุปทาน” น่าจะสื่อความหมายได้ตรงกับปรัชญาของสหวิชานี้ได้มากกว่า ปัจจุบันผู้เชี่ยวชาญในศาสตร์นี้จำนวนมากใช้คำว่าโซ่อุปทานเฉย ๆ

ในช่วงแรกที่มีการบัญญัติคำว่าห่วงโซ่อุปทานหรือโซ่อุปทานนั้นเมื่อหลายปีที่ผ่านมาแล้วนั้น ผมไม่ทราบว่ามีท่านใดที่รู้สึกเหมือนผมหรือไม่ว่า เมื่อได้ยินคำนี้ใหม่ ๆ แล้วจะรู้สึกแปลก ๆ ทะแม่ง ๆ หู เพราะพอได้ยินแล้วผมมักคิดถึงข่าวอุปาทานหมู่ (สังเกตว่าเขียนว่า “อุปาทาน” ไม่ใช่ “อุปทาน” นะครับ) ในงานสวดภาณยักษ์ทั้งหลายที่พอคน ๆ หนึ่งชักดิ้นชักงอไปเหมือนเจ้าเข้าเมื่อได้ยินเสียงพระเทศน์แล้ว คนอื่นที่อยู่รอบ ๆ ก็เกิดอุปาทานหมู่พลอยชักดิ้นชักงอตาม ๆ กันไปเป็นลูกโซ่ด้วย แต่พอได้ยินคำ ๆ นี้ไปเรื่อย ๆ ก็เริ่มมีความคุ้นเคยขึ้น

ซึ่งหากพิจารณาจากรากศัพท์แล้วก็จะเห็นได้ว่าคำว่า Supply หรือ อุปทาน นั้นเป็นศัพท์ทางเศรษฐศาสตร์หมายถึงการตอบสนองความต้องการของลูกค้า เป็นคำที่คู่กัน (หรือตรงข้ามกันแล้วแต่ว่าจะมองอย่างไร) กับคำว่า Demand หรือ อุปสงค์ หรือความต้องการของลูกค้า ส่วนคำว่า Chain ที่แปลตรง ๆ ว่าโซ่ นั้นก็มีนัยถึงเรียงร้อยกระบวนการทางธุรกิจของคู่ค้าทุกรายที่ต่อเนื่องกันจนเป็นเสมือนสายโซ่  

ดังนั้นคำว่า Supply Chain หรือโซ่อุปทานก็มีความหมายพื้น ๆ โดยรากศัพท์ว่ากระบวนการตอบสนองความต้องการของลูกค้านั่นเอง (คำว่า “อุปทาน” เป็นคนละคำจากคำว่า “อุปาทาน” ในภาษาบาลีที่หมายถึงว่าการยึดมั่นถือมั่นหรือความหลงในสิ่งใดสิ่งหนึ่งโดยขาดการพิจารณาหาเหตุผล ทำให้กระทำการใด ๆ โดยขาดสติ เช่น ยึดมั่นในตัวกูของกู หรืออัตตาอัตตนียา)

โลจิสติกส์นั้นเดิมเป็นศัพท์ทางการทหารซึ่งหมายถึงการส่งกำลังบำรุง เช่น เสบียง ยุทโธปกรณ์ หรือกำลังพล ฯลฯ จากแนวหลังไปยังแนวหน้าในสนามรบ เมื่อนักธุรกิจมองสนามรบเป็นเหมือนสนามการค้า (ในขณะที่นักการเมืองอาจมองสนามการค้าเป็นสนามรบ) จึงนำคำ ๆ นี้เข้ามาใช้ในการบริหารจัดการธุรกิจปัจจุบันราชบัณฑิตยสถานยังไม่ได้บัญญัติคำว่าโลจิสติกส์เป็นภาษาไทย

มีผู้เชี่ยวชาญในวงการบางท่านใช้คำว่า “พลาธิการ” ตามชื่อหน่วยงานในกองทัพที่มีหน้าที่ในการส่งกำลังบำรุง แต่คำ ๆ นี้แม้จะฟังดูค่อนข้างไพเราะแต่ก็ยังไม่มีการใช้กันอย่างแพร่หลายนักมากนัก เพราะคนส่วนใหญ่ยังไม่รู้จักหรือเข้าใจงานพลาธิการสักเท่าไร หากหนังสือ หรือหลักสูตรฝึกอบรมใช้คำ ๆ นี้ก็มีโอกาสเสี่ยงสูงที่จะขายไม่ออก หนังสือ หลักสูตรฝึกอบรมในท้องตลาดและคนส่วนใหญ่จึงยังคงนิยมใช้คำทับศัพท์ว่า “โลจิสติกส์” หรือ “ลอจิสติกส์”

ซึ่งโดยส่วนตัวแล้วผมคิดว่าในเมื่อคนส่วนใหญ่ก็พอจะเข้าใจความหมายและขอบเขตของคำ ๆ นี้กันพอสมควรแล้วก็อาจไม่มีความจำเป็นที่จะต้องบัญญัติคำไทยขึ้นมาเพียงเพื่อสร้างความเป็นไทยไปพร้อม ๆ กับความสับสนเพิ่มเข้าไปอีก แต่อาจเพียงแค่หารือร่วมกันนักภาษาศาสตร์เพื่อบัญญัติให้ตรงกันว่าจะให้เขียนว่า “โลจิสติกส์” หรือ “ลอจิสติกส์” กันแน่เพื่อให้เกิดความเป็นมาตรฐานเดียวกันในการเขียน

เพราะเท่าที่ผมสังเกตจำนวนคนที่เขียนคำทั้งสองยังต่างกันไม่มากนักแบบเป็นเอกฉันท์ (คำว่า “จิสติกส์” ส่วนใหญ่เขียนเหมือนกันแล้ว) ส่วนการพูดนั้นจะมีปัญหาน้อยหน่อย เพราะคงไม่มีใครมาคอยถามว่าเมื่อตะกี้ท่านพูดว่า “โล” หรือ “ลอ” กันแน่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อพูดเร็ว ๆ รัว ๆ ฟังดูแล้วก็มั่ว ๆ ผ่าน ๆ หูกันไปไม่มีหลักฐานปรากฏหลังการพูด แต่การเขียนนั้นปรากฏเป็นหลักฐานถาวรตลอดไป

ด้วยความที่ไม่ใช่นักภาษาศาสตร์ ผมเปิดพจนานุกรมภาษาอังกฤษ 3 เล่ม เพื่อดูคำอ่านออกเสียงของคำว่า Logistics ว่าควรออกเสียงอย่างไรกันแน่ ทั้ง 3 เล่มใช้คำว่า “โล” ส่วนคำว่า “จิสติกส์” เขียนไม่เหมือนกันเพราะคำในพจนานุกรมเป็นคำอ่านเพื่อออกเสียงไม่ใช่ภาษาเขียน และผมได้โทรศัพท์สอบถามเจ้าหน้าที่ของราชบัณฑิตยสถานแล้วก็ได้รับคำแนะนำให้เขียนว่า “โลจิสติกส์” เช่นกัน     

ส่วนคำว่า Logistics ในภาษาอังกฤษก็ต้องลงท้ายด้วย “s” เสมอเพราะเป็นศาสตร์เป็นสาขาวิชา ไม่ใช่เติม s เพราะเป็นพหูพจน์ ดังนั้นไม่ว่าจะเปิดหลักสูตรเพียงหลักสูตรเดียวหรือเขียนหนังสือเพียงเล่มเดียวเกี่ยวกับโลจิสติกส์ก็ต้องมี s เสมอ (Operations Management หรือ การจัดการงานปฏิบัติการ ก็ต้องมี s เช่นกัน)

ปัจจุบันแนวคิดในการจัดการโลจิสติกส์และโซ่อุปทานได้รับการพัฒนาไปจนกลายเป็นปรัชญาในการบริหารจัดการ ด้วยความเป็นปรัชญานี้เองที่ทำให้ขอบเขตและการประยุกต์ใช้โลจิสติกส์และโซ่อุปทานสามารถขยายออกไปได้อย่างมากจนเป็นสหวิชาที่แทบจะครอบคลุมธุรกรรมเกือบทั้งหมดในองค์กร ตั้งแต่การออกแบบผลิตภัณฑ์ การตลาด การขาย การบริการลูกค้า งานลูกค้าสัมพันธ์ การจัดซื้อจัดจ้าง การวางแผนและควบคุมการผลิต

การผลิต การจัดการสินค้าคงคลัง การจัดการคลังสินค้า การจัดส่ง การรับสินค้าคืน การบริหารความเสี่ยง การบริหารต้นทุน บัญชี การเงิน ระบบสารสนเทศ ฯลฯ และด้วยแนวคิดและขอบเขตที่กำลังพัฒนาออกไปอย่างรวดเร็ว ต่อเนื่องและยังไม่อิ่มตัวนี้เองก็ทำให้ยังไม่มีนิยามของทั้งคำว่าโลจิสติกส์ และคำว่าโซ่อุปทานของบุคคลใดหรือองค์กรใดที่ได้รับการยอมรับกันอย่างค่อนข้างเป็นเอกฉันท์ในปัจจุบัน  

นิยามของโซ่อุปทานที่ได้รับการอ้างอิงถึงมากที่สุดนิยามหนึ่งได้แก่นิยามของ Global Supply Chain Forum (GSCF) ที่นิยามว่า “การบูรณาการกระบวนการทางธุรกิจที่สำคัญตั้งแต่ผู้บริโภคขั้นสุดท้ายไปถึงซัพพลายเออร์ขั้นแรกเพื่อส่งมอบสินค้า บริการ และสารสนเทศที่มีคุณค่าให้กับลูกค้าและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียอื่น ๆ” (Lambert et al., 2005)

ในบทความนี้ผมจึงจะไม่นิยามหรือให้ความหมายของคำศัพท์ต่าง ๆ ในแวดวงโลจิสติกส์และโซ่อุปทานในเชิงวิชาการที่มีความกระชับและรัดกุมแต่อาจเข้าใจได้ยาก เพื่อไม่ให้ถูกโต้แย้งจากผู้รู้ทางด้านนี้ แต่จะอธิบาย ขยายความ เปรียบเทียบความหมาย และขอบเขตของคำศัพท์ต่าง ๆ รวมถึงยกตัวอย่างการประยุกต์ใช้แบบกว้าง ๆ ในมุมมองของนักปฏิบัติการที่น่าจะช่วยให้เห็นภาพที่ชัดเจน เกิดความเข้าใจที่ง่ายและตรงกันมากกว่า       

โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับบุคคลทั่วไปหรือผู้ที่ยังใหม่ในแวดวงโลจิสติกส์และโซ่อุปทานที่ยังอาจสับสนและใช้คำศัพท์เหล่านี้โดยที่ไม่เข้าใจในความหมายนั้น ๆ อย่างแท้จริง ในบทความนี้ผมจะขอใช้คำหรือคำย่อบางคำเป็นภาษาอังกฤษตรง ๆ ในการเขียนเป็นหลักโดยมีการแปลเป็นภาษาไทยประกอบในกรณีที่คำ ๆ นั้นเป็นคำภาษาอังกฤษที่กระชับและเข้าใจได้ง่าย ๆ แต่เมื่อแปลเป็นภาษาไทยแล้วอาจฟังติด ๆ ขัด ๆ และเยิ่นเย้อกว่า คำที่ผมจะนำเสนอในที่นี้มี 3 คู่ได้แก่

CSI (Customer Satisfaction Index) หรือ “ดัชนีความพึงพอใจของลูกค้า” เป็นคำที่ใช้กันค่อนข้างกว้างขวางในแวดวงธุรกิจทั่วไปทั้งในภาคการผลิตและโดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคบริการ คนส่วนใหญ่จึงมีความคุ้นเคยและพบเห็น CSI ในชีวิตประจำวัน ได้มากกว่า SLA (Service Level Agreement) หรือ “ข้อตกลงระดับการให้บริการ”  

SLA ยังเป็นศัพท์ที่ยังคงใช้กันอย่างจำกัดในบางวงการเท่านั้น คนทั่วไปรวมถึงคนในแวดวงโลจิสติกส์และโซ่อุปทานจำนวนมากยังมีความสับสนและไม่เข้าใจในความแตกต่างระหว่างคำทั้งสองนี้ ในบางกรณีคำทั้งสองยังถูกใช้แทนกัน สลับกัน หรือใช้ในบริบทที่ไม่ถูกต้องเหมาะสม

CSI เป็นตัวเลขหรือดัชนีที่ใช้ชี้วัดหรือแสดงค่าความพึงพอใจของลูกค้าต่อสินค้าหรือบริการ ตัวอย่าง CSI ที่เรามักพบเห็นกันบ่อย ๆ เช่น CSI ที่โรงพยาบาลต่าง ๆ มักสำรวจ และนำค่าที่ได้มาแสดงให้คนไข้เห็นเพื่อแสดงให้คนไข้เห็นถึงความใส่ใจของโรงพยาบาลในการวัดและปรับปรุงการให้บริการ หรือเพื่อกระตุ้นให้พนักงานปรับปรุงการให้บริการของตนเองเพื่อยกระดับให้ค่า CSI สูงขึ้น     

นอกจากนี้เราอาจพบเห็นความพยายามวัด CSI จากแบบสอบถามที่ร้านอาหารต่าง ๆ มักให้ลูกค้ากรอกฆ่าเวลาระหว่างที่ต้องนั่งรออาหารหรือรอเช็คบิลเป็นเวลานาน ๆ เพื่อนำไปปรับปรุงร้าน รวมถึงแบบสอบถามประจำปีที่บริษัทต่าง ๆ มักส่งไปสอบถามความพึงพอใจของลูกค้าต่อสินค้าหรือบริการของบริษัทของตนเอง แต่มักไม่ค่อยได้นำตัวเลขมาแสดงให้ลูกค้าเห็นหรือแจ้งกลับให้ทราบ หรือแม้กระทั่งอาจสร้างภาพทำ ๆ กันไปตามนโยบาย โดยไม่ได้นำผลการสำรวจ CSI ไปใช้ประโยชน์เพื่อการปรับปรุงกิจการอย่างจริงจังเลยก็ได้เพราะ CSI มักไม่สามารถให้คุณให้โทษโดยตรงกับผู้ที่เกี่ยวข้องได้

CSI มักวัดจากผู้บริโภครายย่อยที่มีจำนวนมากซึ่งอาจมีความต้องการเฉพาะแต่ละคนที่ไม่เหมือนกัน ลูกค้าเหล่านี้มักมีความถี่ในการซื้อซ้ำน้อย จึงต้องวัดความพึงพอใจจากความต้องการโดยภาพรวมของลูกค้าส่วนใหญ่ บริษัทที่ดีก็อาจหาความต้องการที่แท้จริงของลูกค้าจากการทำการวิจัยหรือสำรวจความต้องการของลูกค้าก่อน เช่น อาจสัมภาษณ์กลุ่มลูกค้า (Focus Group) ก่อนออกแบบแบบสอบถามหรือตัวชี้วัด CSI

ในขณะที่บริษัทที่แย่แบบไม่หน่อยก็มักสอบถามกันไปแบบตามมีตามเกิด โดยมักหลับตานั่งเทียนจินตนาการเอาว่าลูกค้าต้องการอะไรแล้วก็อุปโลกน์กันขึ้นมาเป็น CSI ซึ่งในความเป็นจริงแล้วลูกค้าอาจไม่ได้ต้องการสิ่งนั้นหรือผลงานด้านนั้นเลย หรือยิ่งไปกว่านั้นสิ่งที่ลูกค้าต้องการอาจไม่ได้ถูกถามหรือถูกวัดใน CSI เลยก็เป็นไปได้ กล่าวอย่างง่าย ๆ ก็คือสิ่งที่ลูกค้าต้องการอาจไม่ได้วัด  

ในขณะที่สิ่งที่วัดลูกค้าอาจไม่ได้ต้องการก็เป็นไปได้นั่นเอง แบบประเมินความพึงพอใจในการฝึกอบรมที่หน่วยงานต่าง ๆ คิดขึ้นมาเองหรือก็อปปี้ต่อ ๆ กันมา หรือแม้กระทั่งโพลสำรวจความคิดเห็นของประชาชนในประเด็นต่าง ๆ ที่กำลังเป็นที่สนใจ เช่น คะแนนความนิยมในผลงานของรัฐบาลในด้านต่าง ๆ ก็ถือเป็นการวัด CSI เช่นเดียวกัน 

ตามทฤษฎี Principal Agent Theory นั้น SLA เป็นข้อตกลงร่วมระหว่างลูกค้า (Principal) และผู้ให้บริการ (Agent) โดยอาจเป็นข้อตกลงที่เป็นทางการหรือไม่เป็นทางการก็ได้ เดิมนั้น SLA เป็นคำที่มักใช้ในการวัดผลการปฏิบัติงานในแวดวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร (ICT) เช่น วัดเปอร์เซ็นต์ในการเชื่อมต่อสัญญาณโทรศัพท์หรืออินเตอร์เน็ตสำเร็จในครั้งแรก     

วัดความถี่ในการล่มของเครือข่ายโทรศัพท์และอินเตอร์เน็ต และความรวดเร็วในการซ่อมบำรุง เป็นต้น ปัจจุบันได้มีการนำ SLA มาประยุกต์ใช้ในการชี้วัดผลการปฏิบัติงานในวงการโลจิสติกส์อย่างกว้างขวาง เช่น การวัด Case Fill Rate การจัดส่งสินค้าต้องเป็นทั้งแบบ In-full และ On-time (คือต้องทั้งจัดส่งครบและตรงเวลา) เป็นต้น

SLA เป็นการวัดผลการปฏิบัติงานในด้านที่ลูกค้าต้องการจริง ๆ เป็นการมองจากมุมมองของลูกค้าเป็นหลัก กล่าวคือลูกค้าต้องการอะไรก็วัดตัวนั้น ไม่ใช่สักแต่ว่าวัด ๆ กันไปตามใจคนวัดหรือผู้ให้บริการเอง คำสำคัญของ SLA คือคำว่า Agreement (Service Level เป็นเพียงคำคุณศัพท์ขยาย)

ซึ่งมีนัยว่า SLA เป็นข้อตกลงที่ได้ทำความเข้าใจร่วมกัน ตรงกัน และเป็นที่ยอมรับกันทั้งสองฝ่ายระหว่างลูกค้าและผู้ให้บริการว่าผลการปฏิบัติงานที่ลูกค้าต้องการจริง ๆ นั้นคืออะไร และจะใช้อะไรเป็นตัวชี้วัด ถ้าจะทำให้ SLA เป็นทางการมากขึ้นก็อาจเขียนเป็นลายลักษณ์อักษรเป็นบันทึกช่วยจำ (Memorandum of Understanding: MOU) ในการให้บริการระหว่างฝ่ายผู้ให้บริการและลูกค้าเพื่อทำให้มีความเข้าใจตรงกันจริง ๆ ช่วยกันลืม .

ทำให้รู้สึกเป็นทางการ และช่วยกระตุ้นความมุ่งมั่นในการให้และรับบริการระหว่างสองฝ่ายให้มากขึ้นได้ หรืออาจจะทำให้เป็นทางการมากขึ้นไปอีกโดยระบุเป็นสัญญา (Contract) ที่สามารถให้คุณให้โทษจากผลการวัด SLA เพื่อกระตุ้นการทำงานหรือจูงใจผู้ให้บริการให้ทำงานอย่างเต็มความสามารถขึ้นไปอีก และช่วยลดความเสียหายของลูกค้าหากผู้ให้บริการไม่สามารถปฏิบัติตาม SLA ที่ได้ระบุไว้ได้

ตัวอย่างเช่น หากผู้ให้บริการไม่สามารถปฏิบัติตามพันธะสัญญาที่ให้ไว้ตาม SLA (เช่น ส่งมอบสินค้าได้ครบถ้วนในเวลาที่กำหนด) ก็อาจถูกผู้รับบริการปรับหรือแม้กระทั่งยกเลิกสัญญาว่าจ้างได้ ในทางตรงกันหากผู้ให้บริการมีผลการปฏิบัติงานที่ดีกว่าที่ได้ระบุไว้ก็อาจได้รับรางวัลเป็นการตอบแทนเพื่อช่วยสร้างแรงจูงใจในการปรับปรุงการให้บริการอย่างต่อเนื่องได้เช่นกัน ด้วยความเป็นข้อตกลงที่ค่อนข้างชัดเจนและเป็นทางการนี้เอง

SLA จึงมักถูกทำร่วมระหว่างผู้ให้บริการกับลูกค้าเฉพาะรายหรือเฉพาะกลุ่ม แต่ในบางกรณี SLA ก็อาจทำระหว่างผู้ให้บริการและลูกค้ารายย่อยจำนวนมาก โดยไม่ได้มีการเขียนเป็นลายลักษณ์อักษรอย่างเป็นทางการ แต่ประกาศให้สาธารณชนทั่วไปรับทราบโดยทั่วกันก็ได้ เช่น กรณีที่ร้านพิซซ่ารับประกันการจัดส่งพิซซ่าภายใน 30 นาที หากส่งไม่ได้ก็จะให้ลูกค้าได้รับประทานพิซซ่าฟรี ในกรณีนี้ก็ถือได้ว่าเป็น SLA ระหว่างร้านพิซซ่าและสาธารณชนได้เช่นกัน

ตารางที่ 1 เปรียบเทียบระหว่าง CSI กับ SLA

ผมเชื่อว่าหลายท่านยังคงสับสนระหว่างคำว่า Inventory Management (IM) หรือ “การจัดการสินค้าคงคลัง” กับ Warehouse Management (WM) หรือ “การจัดการคลังสินค้า” ในขณะที่หลายท่านที่ไม่ได้รู้สึกว่าตนเองสับสนก็อาจสับสนแบบไม่รู้ตัวโดยยังเข้าใจผิดคิดว่าเรื่องทั้งสองเป็นเรื่องเดียวกัน ทั้ง ๆ ที่จริงแล้วเรื่องทั้งสองนี้เป็นคนละเรื่องเดียวกันที่เพียงแต่มีความเกี่ยวข้องกันเท่ากันและไม่สามารถใช้คำทั้งสองนี้แทนกันได้    

แม้กระทั่งในหลักสูตรฝึกอบรมหลายหลักสูตรที่เกี่ยวข้องกับเนื้อหาทั้งสองที่ปรากฏอยู่ในท้องตลาด ถ้าเราสังเกตชื่อหลักสูตรเปรียบเทียบกับคำบรรยายหรือหัวข้อในหลักสูตรจากเอกสารประชาสัมพันธ์หลักสูตรแล้วก็จะอาจพบว่ายังมีการใช้คำทั้งสองแทนกันหรือสลับกันเสมือนว่าเป็นเรื่องเดียวกันอยู่บ้าง

Inventory หรือ Stock ในภาษาอังกฤษนั้นเป็นคำที่มีความหมายเหมือนกัน แต่อาจใช้ต่างกันตามความเหมาะสมของบริบทที่กำลังพูดถึงเหมือนคำแปลของมันในภาษาไทย เช่น คำว่าสินค้าคงคลัง พัสดุคงคลัง วัสดุคงคลัง สต็อก ที่ล้วนแล้วแต่มีความหมายเดียวกันแต่ใช้ในบริบทหรือกาลเทศะที่แตกต่างกัน IM จึงเป็นเรื่องเกี่ยวกับการจัดการสินค้าคงคลังโดยเน้นการวางแผน (Plan) เฝ้าระวัง (Monitor) และควบคุม (Control) สินค้าคงคลังให้อยู่ในระดับเหมาะสม เช่น พิจารณาว่าจะเติมเต็ม (Replenish) สินค้าคงคลังเมื่อไร และเป็นจำนวนเท่าไร

IM เป็นงานที่เกี่ยวกับ Information Flow (การไหลของสารสนเทศ) เป็นหลัก เป็นงานในระดับเสนาธิการที่ต้องอาศัยข้อมูลต่าง ๆ ทั้งภายในและภายนอกองค์กรในการคิดวิเคราะห์ เพื่อวางแผนและตัดสินใจเกี่ยวกับตัวสินค้าเป็นหลักว่าจะ

- จัดเก็บอะไร (What)
- เก็บไปทำไม (Why)
- เก็บหรือเติมเต็มสินค้าเมื่อไร (When)
- เก็บจำนวนเท่าไร (How much)

พนักงานที่ทำงานในด้าน IM จึงต้องมีทักษะในการคิดคำนวณและวิเคราะห์ข้อมูลและสารสนเทศค่อนข้างมาก ตำแหน่งงานที่เกี่ยวข้องกับงาน IM จึงมักเกี่ยวกับการวางแผน เช่น เจ้าหน้าที่วางแผนพัสดุ (Material Planner) เจ้าหน้าที่วางแผนการผลิต (Production Planner) เป็นต้น

WM เป็นเรื่องเกี่ยวกับการรับจ่าย เคลื่อนย้าย และจัดเก็บสินค้าในคลังสินค้าเป็นหลัก แต่อาจมีประเด็นอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับคลังสินค้าเข้ามาเสริม เช่น การเลือกทำเลที่ตั้ง ความปลอดภัยและอาชีวอนามัยในคลังสินค้า ฯลฯ 

WM เป็นงานที่เกี่ยวข้องกับ Material Flow (การไหลของวัสดุ) เป็นสำคัญ จึงเป็นงานในระดับปฏิบัติการที่คอยปฏิบัติตามแผนหรือการตัดสินใจที่เป็นผลของ IM ทั้งนี้เนื่องจากในการจัดการโลจิสติกส์และโซ่อุปทานอย่างมีประสิทธิภาพนั้นต้องการ Information Flow เพื่อการตัดสินใจขับเคลื่อน Material Flow ในประเด็นด้านการจัดการ WM นั้นเน้นการตอบคำถามว่าจะ

พนักงานที่ทำงานในด้าน WM จึงต้องการทักษะในการวิเคราะห์ข้อมูลต่าง ๆ และตัดสินใจน้อยกว่า IM โดยพนักงาน WM มักต้องการข้อมูลภายใน (เช่น ชนิด ขนาด ปริมาณสินค้า ผังพื้นที่คลังสินค้า) มากกว่าข้อมูลภายนอกองค์กร (เช่น อุปสงค์ของลูกค้าและอุปทานของสินค้าในตลาด) แต่ต้องการทักษะในการปฏิบัติงานด้านการเคลื่อนย้ายและจัดเก็บพัสดุคงคลังอย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพมากกว่า

โดยสรุปจึงอาจจะกล่าวได้ว่า IM นั้นเป็นเสมือนหัวในขณะที่ WM นั้นเป็นเสมือนหาง (หรือ IM เป็น สมอง และ WM เป็น แขนขา) ถ้าหัวส่ายไปทางไหน หางก็ต้องกระดิกไปตามนั้น จากความแตกต่างระหว่าง IM และ WM จะทำให้เราพอมองเห็นภาพและสามารถจำแนกความแตกต่างระหว่างซอฟต์แวร์ที่ใช้จัดการสินค้าคงคลังที่เรียกว่า Inventory Management System (IMS) และซอฟต์แวร์ที่ใช้จัดการคลังสินค้าหรือที่เรียกว่า Warehouse Management System (WMS) ได้ชัดเจนมากขึ้นว่า WMS นั้นจะมีความเก่งกาจและสามารถในการจัดการกับการขับเคลื่อน Material Flow มากกว่า เช่น

- สามารถระบุตำแหน่งหรือสถานที่ในคลังสินค้าได้ว่าจะจัดเก็บสินค้าที่หรือจัดจ่ายสินค้าจากตำแหน่งไหน หรือ Rack ช่องใดในคลังสินค้า ตามเกณฑ์ที่ได้กำหนดไว้ในซอฟต์แวร์เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดในการรับ จัดเก็บ จัดจ่าย หรือเคลื่อนย้ายสินค้าคงคลัง เช่น สินค้าประเภทเดียวกันอยู่ใกล้กัน สินค้าที่เคลื่อนไหวเร็วอยู่ใกล้ประตูและชั้นล่าง ๆ ของชั้นวาง สินค้าที่มีมูลค่าสูงหรือวัตถุอันตรายอยู่ในโซนที่มีการควบคุมเป็นพิเศษ เป็นต้น

- สามารถบันทึกรุ่นการผลิต (Batch Code) และอายุสินค้า (Shelf Life) และจ่ายสินค้าได้ตามอายุหรือเกณฑ์ก่อนหลัง เช่น เข้าก่อนออกก่อน (Fist -In-First -Out: FIFO) หรือหมดอายุก่อนออกก่อน (First-Expiry-First-Out: FEFO)

- สามารถบอกสถานะและรายละเอียดต่าง ๆ ของสินค้าที่จัดเก็บได้เป็นอย่างดี เช่น สินค้าดี สินค้าเสียหาย สินค้ารับคืน สินค้ากักกัน รอตรวจสอบคุณภาพ รอผลการเพาะเชื้อ ฯลฯ
- ฯลฯ

ในขณะที่ IMS จะรู้เพียงว่ามีสินค้าแต่ละชนิดอยู่ในคลังจำนวนเท่าไร แต่ไม่ทราบว่าจัดเก็บอยู่ที่ไหน สินค้ามีอายุเท่าไร อยู่ในสถานะใด และควรจ่ายสินค้าชิ้นไหนออกไปก่อน ฯลฯ คลังสินค้าที่ใช้ IMS จึงต้องใช้ความสามารถเฉพาะตัวของพนักงานคลังสินค้าในการจดจำและตัดสินใจในการจัดเก็บและจัดจ่ายสินค้าเป็นหลัก ด้วยข้อจำกัดนี้เอง การจัดเก็บสินค้าของคลังสินค้าที่ใช้ IMS จึงต้องจัดเก็บสินค้าแต่ละชนิดรวมกันในพื้นที่ที่ได้ระบุไว้ให้เก็บสินค้านั้น ๆ

โดยเฉพาะเพื่อให้พนักงานสามารถจดจำสถานที่เก็บสินค้าได้ง่าย หรือเรียกว่าระบบ Fixed Bin ไม่สามารถจัดเก็บสินค้าชนิดเดียวกันแยกกระจายไปในพื้นที่ต่าง ๆ หรือ Rack ช่องต่าง ๆ ในคลังสินค้าแบบที่เรียกว่า Random Bin ได้ ถึงแม้ว่าซอฟต์แวร์ IMS บางตัวอาจทำงานข้างต้นได้บ้าง (เช่น บันทึกรุ่นการผลิตได้ หรือแยกพื้นที่จัดเก็บสินค้าได้) แต่ก็ทำได้เพียงหยาบ ๆ ไม่มีประสิทธิภาพมากนัก

ซอฟต์แวร์ IMS จึงเหมาะกับบริษัทที่มีสินค้าไม่มากชนิด ไม่ต้องการการรับจ่ายสินค้าที่รวดเร็วและมีประสิทธิภาพสูงนัก ซอฟต์แวร์ที่ใช้บันทึกสต็อกในโรงงานส่วนใหญ่โดยเฉพาะอย่างยิ่งในวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SME) จึงเป็นเพียงซอฟต์แวร์ระดับ IMS ซึ่งอาจเป็นเพียงซอฟต์แวร์ทางบัญชีธรรมดา ๆ ซึ่งมีราคาถูกว่า WMS มาก ส่วนหนึ่งเป็นเพราะโรงงานส่วนใหญ่มักผลิตสินค้าเพียงไม่กี่ชนิด     

ส่วนใหญ่มักพยายามบริหารจัดการด้วยระบบการผลิตแบบทันเวลาพอดี (Just-in-time: JIT) เพื่อลดต้นทุนในการจัดเก็บสินค้าคงคลังทำให้มีปริมาณสินค้าคงคลังน้อย คลังสินค้าที่ใช้ WMS ส่วนใหญ่มักมีชนิดสินค้าที่จัดเก็บมาก (Stock Keeping Unit: SKU) ใช้เก็บสินค้ามีอายุการใช้งาน และต้องการการรับจ่ายสินค้าอย่างรวดเร็วเนื่องจากพยากรณ์ความต้องการสินค้าจากลูกค้าได้ยาก เช่น คลังสินค้าของบริษัทที่ขายสินค้าอุปโภคบริโภค เป็นต้น

ในธุรกิจร้านสะดวกซื้อที่แม้ว่าจะมีสินค้าจำนวนมาก แต่ซอฟต์แวร์ POS (Point of Sales) ที่ใช้กันอย่างกว้างขวางในร้านสะดวกซื้อทั่วไปก็ยังเป็นซอฟต์แวร์ระดับ IMS ที่ตัวซอฟต์แวร์เองรู้เพียงว่ามีสินค้าอะไรจำนวนเท่าไร แต่ไม่รู้ว่าจัดเก็บไว้ที่ตำแหน่งไหนหรือชั้นวางไหนในร้าน ทั้งนี้เนื่องจากในธุรกิจนี้ลูกค้าต้องเป็นผู้หยิบสินค้าเอง

จึงต้องมีการจัดวางสินค้าในตำแหน่งที่แน่นอนด้วยระบบ Fixed Bin และอาจจัดกลุ่มสินค้าตามประเภทเพื่อให้ลูกค้าสามารถจดจำ มีความคุ้นเคยและสะดวกในการไปหยิบและเลือกซื้อสินค้าได้ด้วยตนเอง ตำแหน่งหรือผังในการจัดวางและจัดเรียงสินค้าต่าง ๆ จึงอาจถูกบันทึก Manual ในกระดาษแยกออกมาต่างหาก

3PL หรือ TPL (Third-Party Logistics Service Provider) หรือ “ผู้ให้บริการโลจิสติกส์บุคคลที่ 3” เป็นอีกคำที่ใช้กันอย่างกว้างขวางในวงการโลจิสติกส์ในปัจจุบันเพื่อใช้เรียกผู้ที่ให้บริการงานด้านโลจิสติกส์ เช่น งานบริหารคลังสินค้าหรืองานขนส่งแก่ผู้ใช้บริการซึ่งอาจเป็นลูกค้าหรือซัพพลายเออร์ก็ได้ โดย 3PL ให้บริการในฐานะที่เป็นบุคคลที่สามหรือบุคคลที่ไม่เกี่ยวข้องโดยตรงในการดำเนินธุรกิจระหว่างลูกค้ากับซัพพลายเออร์          

ผมเชื่อว่าคนในแวดวงโลจิสติกส์ส่วนใหญ่คงเคยได้ยินหรือรู้จัก 3PL ในระดับหนึ่งแล้ว ผมจึงไม่ขออธิบายเพิ่มเติมมากไปกว่านี้ นอกจาก 3PL แล้วปัจจุบันขอบเขตการให้บริการงานโลจิสติกส์โดยบุคคลภายนอกยังขยายไปถึงการใช้ 4PL (Forth-Party Logistics Service Provider) หรือ “ผู้ให้บริการโลจิสติกส์บุคคลที่ 4” ซึ่งเป็นคำที่ Accenture ซึ่งเป็นบริษัทที่ปรึกษาที่มีชื่อเสียงใช้เพื่อแทน (ตนเอง) บริษัทที่ปรึกษาที่เป็นผู้ให้บริการปรึกษาแนะนำในการพัฒนา  

ปรับปรุงหรือแก้ปัญหางานด้านโลจิสติกส์และโซ่อุปทานให้ลูกค้า หรือใช้แทนผู้ให้บริการในนามของลูกค้าในการควบคุมและจัดการสารสนเทศเพื่อสั่งการให้ 3PL ทำงานหรือให้บริการงานโลจิสติกส์ซึ่งส่วนใหญ่เป็นงานเกี่ยวกับพัสดุ (ใช้ Information Flow ในการควบคุม 3PL ให้ขับเคลื่อน Material Flow) ด้วยความที่เป็นแนวคิดและศัพท์ที่ยังค่อนข้างใหม่ ทำให้ความเข้าใจ และมุมมองเกี่ยวกับขอบเขตและความหมายของ 4PL ยังมีความไม่ตรงกันอยู่มาก

แต่มีใครเคยสงสัยกันบ้างหรือไม่ว่าทำไมอยู่ดี ๆ ก็มีบุคคลที่ 3 และ 4 หรือมือที่ 3 และ 4 โผล่ขึ้นมา แล้วใครล่ะคือ ผู้ให้บริการโลจิสติกส์บุคคลที่ 1 (First-party Logistics Service Provider: 1PL) และใครคือ ผู้ให้บริการโลจิสติกส์บุคคลที่ 2 (Second-party Logistics Service Provider: 2PL) แล้วทำไมจึงมีแต่คนพูดถึง 3PL แต่กลับไม่มีใครพูดถึง 1PL กับ 2PL กันเลย 

การที่ไม่มีใครพูดถึง 1PL และ 2PL นั้นไม่ใช่เพราะ 1PL และ 2PL นั้นไม่สำคัญ แต่ในทางตรงกันข้ามบุคคลทั้งสองกลับมีความสำคัญอย่างยิ่งและยาวนานต่องานโลจิสติกส์ เนื่องจากเป็นรูปแบบการให้บริการโลจิสติกส์แบบดั้งเดิมที่ทำกันมานมนานแล้ว นานมากตั้งแต่เริ่มมีธุรกรรมด้านโลจิสติกส์จนคนส่วนใหญ่ลืมที่จะคิดถึง 1PL และ 2PL กันแล้ว ผมจึงขออธิบายเพื่อเป็นความรู้รอบตัวและทบทวนถึงรูปแบบการให้บริการโลจิสติกส์โดยคนกลุ่มต่าง ๆ อีกครั้ง

หากเราพอจำไวยากรณ์ภาษาอังกฤษพื้นฐานกันได้ก็คงพอจำได้ว่าคุณครูเคยสอนเราว่าบุรุษที่ 1 หมายถึง ฉัน หรือ I บุรุษที่ 2 หมายถึง คุณหรือ You และบุรุษที่ 3 หมายถึง เขา เธอ หรือ มัน หรือ He, She, It พอมาถึงตรงนี้ก็คงพอจะเดา ๆ กันออกแล้วนะครับว่า 1PL กับ 2PL นั้นน่าจะหมายถึงใคร ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียหลักที่ทำให้เกิดการซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้าหรือบริการในธุรกิจก็คือลูกค้าผู้มีอุปสงค์ และซัพพลายเออร์ผู้ตอบสนองอุปสงค์ของลูกค้าด้วยอุปทานของตนเอง

ดังนั้น 1PL ก็หมายถึงซัพพลายเออร์ที่เป็นผู้ทำธุรกรรมทางโลจิสติกส์นั้นด้วยตนเอง (Hertz and Alfredsson, 2003) เช่น ผู้ขายสินค้าเป็นผู้ขนส่งสินค้าไปให้ลูกค้าด้วยตนเอง ซึ่งกิจกรรมโลจิสติกส์รูปแบบนี้มักเป็นรูปแบบหลักทางธุรกิจที่เรามักคุ้นเคยกันดีอยู่แล้ว ส่วน 2PL นั้นก็หมายถึงลูกค้าเป็นผู้ทำธุรกรรมด้านโลจิสติกส์นั้นเอง (Hertz and Alfredsson, 2003) เช่น ลูกค้าเป็นผู้ที่ไปรับสินค้าจากซัพพลายเออร์ด้วยตนเอง รูปแบบธุรกรรมโลจิสติกส์แบบนี้อาจมีน้อยกว่าแบบแรก

ธุรกิจที่เราพอจะคุ้นเคยก็ได้แก่การที่ร้านค้าปลีกหรือโชห่วยไปซื้อของจากห้างค้าส่งแมคโครมาขายด้วยตนเอง หรือเทคนิคการลดต้นทุนการขนส่งด้วยการทำ Round Trip หรือ Back Hauling ที่เมื่อซุปเปอร์สโตร์ เช่น เทสโก้ นำสินค้าจากศูนย์กระจายสินค้าของตนเองส่งไปยังสาขาต่าง ๆ ด้วยรถบรรทุก

เมื่อส่งสินค้าเสร็จแล้วขากลับเพื่อไม่ต้องตีรถเปล่ากลับมาแล้วเสียค่าน้ำมันและโสหุ้ยอื่น ๆ โดยเปล่าประโยชน์ รถบรรทุกของซุปเปอร์สโตร์ก็จะไปแวะที่โรงงานของซัพพลายเออร์ที่เป็นทางผ่านเพื่อรับสินค้าไปส่งยังศูนย์กระจายสินค้าของตนด้วยตนเอง วิธีการนี้จะช่วยให้ซัพพลายเออร์ไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายในการขนส่งสินค้าด้วยตนเอง และสามารถนำต้นทุนที่ลดได้ส่วนหนึ่งมาเป็นส่วนลดให้กับซูเปอร์สโตร์เป็นการตอบแทน

เทคนิคการขนส่งเช่นนี้ก็ถือว่าซุปเปอร์สโตร์มีบทบาทเป็น 2PL ด้วยเช่นเดียวกัน นอกจากนี้ระบบการค้าแบบเอเย่นต์ ที่เอเย่นต์มักต้องไปรับสินค้าจากโรงงานเอง (เช่น เอเย่นต์สุรา หรือเครื่องดื่มชูกำลัง) หรือการที่ลูกค้าต้องไปโอนจ่ายเงินค่าโทรศัพท์ ไฟฟ้า ประปา หรือบริการสาธารณูปโภคอื่น ๆ ด้วยตนเองที่ธนาคารหรือจุดชำระเงินตามร้านสะดวกซื้อ ในกรณีนี้ก็ถือได้ว่าลูกค้าเป็น 2PL ได้เช่นกัน

การสื่อสารและการประสานงาน (Communication and Coordination: 2C) นั้นถือเป็นหัวใจที่สำคัญยิ่งของการจัดการโลจิสติกส์และโซ่อุปทาน และการจะสื่อสารและประสานงานกันได้อย่างมีประสิทธิภาพนั้นก็ต้องการการเข้าใจความหมายของสิ่งที่พูดถึงกันอยู่อย่างถูกต้องตรงกัน สำหรับผมซึ่งไม่ใช่นักภาษาศาสตร์แล้วไม่ว่าจะใช้คำที่เป็นทางการ คำจากภาษาต่างชาติ ภาษาถิ่น หรือแม้กระทั่งภาษาที่เข้าใจเฉพาะในกลุ่ม แต่ถ้าเข้าใจตรงกันและใช้ได้ถูกกาลเทศะก็ถือว่าใช้ได้   

แม้ว่าคำว่า Supply Chain Management เองที่ได้รับการยอมรับกันอย่างกว้างขวางแล้วก็ยังคงมีนักวิชาการที่มีชื่อเสียงระดับนานาชาติใช้คำอื่น ๆ แทนในวารสารวิชาการระดับนานาชาติ เช่น คำว่า Demand Chain Management, Supply Network Management, Supply Pipeline Management, Network Sourcing, Value Chain Management, Value Stream Management (Vanichchinchai and Igel, 2009)

ในทางกลับกันหากใช้ภาษาหรือคำแปลที่สละสลวย ดูดี แต่กลุ่มคนที่ฟังหรืออ่านกลับไม่เข้าใจความหมายที่แท้จริง นอกจากจะไร้ซึ่งประโยชน์แล้วยังอาจนำมาซึ่งความเสียหายจากความเข้าใจผิดหรือเข้าใจไม่ตรงกันได้อีกด้วย

เหมือนเพลงผู้ใหญ่ลีซึ่งล้อเลียนการปกครองระดับท้องถิ่นของไทยในอดีตที่มีท่อนฮุคที่ผมยังคงขำและจดจำได้เป็นอย่างดีว่า “ผู้ใหญ่ลีลุกขึ้นตอบทันใด สุกรนั้นไซร้ คือหมาน้อยธรรมดา หมาน้อย ๆ ธรรมดา” จะมีคนจำนวนสักกี่เปอร์เซ็นต์ที่รู้ว่าคำว่า “บูรณาการ” ที่เรามักจะได้ยินกันบ่อย ๆ ตามสื่อต่าง ๆ และเป็นชื่อวิชา ๆ หนึ่งที่คนรุ่นผมเรียนใน.ชั้นประถมนั้นหมายความว่าอะไร และแตกต่างจากคำว่า “บูรณะ” หรือไม่

ทั้งนี้ไม่ได้หมายความว่าผมไม่สนับสนุนการใช้ภาษาที่สละสลวยหรือความมีสุนทรียภาพทางภาษา เพียงแต่ต้องการสนับสนุนให้มีการประชาสัมพันธ์และสื่อสารความหมายให้เป็นที่เข้าใจกันอย่างแท้จริงและทั่วถึงมากขึ้นเท่านั้น ท้ายที่สุดแล้วเหนือกว่าความรู้ในคำแปลหรือความหมายของสิ่งต่าง ๆ แล้วสิ่งที่สำคัญยิ่งกว่าก็คือการรู้จักประยุกต์ใช้สิ่งต่าง ๆ ที่ได้รู้มาเหล่านั้นให้เกิดประโยชน์อย่างแท้จริงและสูงสุด ไม่ใช่เป็นแค่เพียงแค่ “รู้ไว้ใช่ว่า” เท่านั้น แต่ควรจะต้อง “รู้ไว้ใช้เป็น” อีกด้วย

1. Lambert, D.M., Garcia-Dastugue, S.J. and Croxton, K.L. (2005), “An evaluation of process-oriented supply chain management frameworks”, Journal of Business Logistics, Vol.26, No.1, pp.25-51
2. Mills, J., Schmitz, J. and Frizelle, G. (2004), “A strategic review of supply networks”, International Journal of Operations & Production Management, Vol. 24 No. 10, pp. 1012-36
3. Vanichchinchai, A. and Igel, B. (2009), “Total quality management and supply chain management: Similarities and differences”, The TQM Journal, Vol.21 No.3, pp.249-260
4. Varma, S., Wadhwa, S. and Deshmukh, S.G. (2006), “Implementing supply chain management in a firm: issues and remedies”, Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, Vol. 18 No. 3, pp. 223-43
5. Hertz, S. and Alfredsson, M. (2003), “Strategic development of third party logistics providers”, Industrial Marketing Management, Vol. 32, pp. 139– 149