No.282

ดร.สุทธิ สุนทรานุรักษ์

ผู้อำนวยการกลุ่มพัฒนาการตรวจสอบ สำนักวิจัยและพัฒนาการตรวจเงินแผ่นดิน สำนักงานการตรวจเงินแผ่นดิน

 

 

 

 

เมื่อปีที่แล้ว สำนักข่าวบลูมเบิร์ก ได้รายงานข่าวน่าสนใจชิ้นหนึ่งเกี่ยวกับการเปรียบเทียบอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของฟิลิปปินส์กับไทยในช่วง 2-3 ปีที่ผ่านมา โดยรายงานข่าวชิ้นนี้ เป็นบทวิเคราะห์ที่ทำให้เรามองเห็นอนาคตว่า หากประเทศไทยเปลี่ยนแปลง ปรับปรุงขนานใหญ่แล้ว เห็นที ฉายา คนป่วยแห่งเอเชีย หรือ The Sick Man of Asia คงจะเป็นจริงอย่างที่เขาปรามาสไว้แน่แท้

 

 

          ในอดีตนั้น ช่วงเวลาที่ฟิลิปปินส์ตกต่ำดำดิ่งมากที่สุด คือ ช่วงที่รัฐบาลเผด็จการของ นายเฟอร์ดินานด์ มาร์กอส ปกครองประเทศ...ระบอบมาร์กอส เต็มไปด้วยความฉ้อฉล คดโกง เล่นพรรคเล่นพวก จนโครงสร้างการเมืองเศรษฐกิจของฟิลิปปินส์พังพินาศไปในระยะเวลาเพียงไม่กี่ปี

 

          การบูรณะฟื้นฟูประชาธิปไตยและสร้างเศรษฐกิจภายใต้ตลาดเสรีต้องเริ่มกันใหม่ภายหลังปี ค.ศ.1986 ซึ่งเป็นปีที่เกิดการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองครั้งใหญ่ที่เรียกว่า People Power Revolution

 

          รายงานข่าวของบลูมเบิร์กชี้ให้เห็นว่าในปี ค.ศ.2015 อัตราการจำเริญเติบโตทางเศรษฐกิจของฟิลิปปินส์ น่าจะขยายตัวได้เกินร้อยละ 6 เป็นการขยายตัวต่อเนื่องติดต่อกันเป็นปีที่ 3

 

          ขณะที่กลไกของเครื่องจักรเศรษฐกิจตั้งแต่ ภาคการผลิต การส่งออก การบริโภค รวมถึงการลงทุนภาครัฐนั้น ฟิลิปปินส์ทำได้เหนือกว่าไทยในรอบสามปีที่ผ่านมา

 

          ตัวเลขเศรษฐกิจที่บลูมเบิร์กวิเคราะห์ชี้ให้เห็นว่า หลังจากที่ประชาคมเศรษฐกิจอาเซียนหรือ AEC เกิดขึ้นเต็มตัวตั้งแต่ต้นปี ค.ศ.2016 ฟิลิปปินส์ คือ อีกประเทศที่ได้รับอานิสงค์จาก AEC ไปเต็ม ๆ

 

          นอกจากนี้ แรงขับเคลื่อนเศรษฐกิจอีกด้านหนึ่งของฟิลิปปินส์มาจากรายได้ที่ แรงงานชาวปินอย ไปหากินต่างประเทศ (โดยเฉพาะสิงคโปร์) แล้วส่งเงินกลับมากระตุ้นการบริโภคภายในประเทศอีกต่อหนึ่ง 

 

 

 

 

แรงงานฟิลิปปินส์ที่ไปขายแรงงานที่สิงคโปร์ โดยรับจ้างเป็นแม่บ้าน พนักงานทำความสะอาด

แรงงานเหล่านี้ส่งเงินกลับมาฟิลิปปินส์จนกลายเป็นปัจจัยสำคัญในการกระตุ้นเศรษฐกิจของประเทศ

ภาพจาก http://home.seohongkong.netdna-cdn.com/

 

 

          สำหรับซีรีส์ฟิลิปปินส์ ตอนที่ 3 ผู้เขียนจะพาท่านย้อนไปช่วงการสร้างขบวนการชาตินิยม ซึ่งมีเรื่องราวของ คุณหมอโฮเซ่ รีซัล (Jose Rizal) ผู้เป็นแรงบันดาลใจให้ชาวปินอยลุกขึ้นมาปลดแอกตนเองออกจากสเปน

 

 

ฟิลิปปินส์...ก้าวย่างด้วยความมั่นใจ เดินไปด้วยความมั่นคง: ขบวนการชาตินิยม

 

          ความเดิมตอนที่แล้ว ผู้เขียนเล่าถึงการปกครองที่กดขี่โหดร้ายของสเปนจนทำให้ชาวพื้นเมืองสะสมความไม่พอใจมากขึ้นเรื่อย ๆ ชาวพื้นเมืองพยายามก่อกบฏหลายครั้ง เนื่องจากไม่ได้รับความเป็นธรรม เช่น ไม่มีสิทธิเข้ารับราชการ ไม่มีส่วนร่วมในการปกครอง ไม่มีโอกาสเข้าถึงการศึกษา เป็นเพียงลูกจ้างหรือทาสในที่ดิน ถูกบังคับใช้แรงงาน ต้องเสียภาษีให้รัฐบาลสเปนในอัตราที่ไม่เป็นธรรม

 

         นักประวัติศาสตร์เศรษฐกิจฟิลิปปินส์สรุปสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิด ขบวนการชาตินิยม (Nationalism) ว่ามี ดังนี้

 

          1. การเปิดคลองสุเอซในอิยิปต์ ทำให้เชื่อมทะเลเมดิเตอร์เรเนียนและทะเลคิวบา ผลจากการเปิดคลองสุเอซทำให้แรงงานต่างถิ่นอพยพเคลื่อนย้ายมายังฟิลิปปินส์มากขึ้น การหลั่งไหลของแรงงานนำมาซึ่งการเปิดกว้างในเรื่องแนวคิดเสรีภาพและสิทธิในการเป็นเจ้าของที่ดิน

 

          2. การที่สเปนยอมเปิดประเทศให้ฟิลิปปินส์เพื่อทำการค้าขายมากขึ้น เพราะเศรษฐกิจฟิลิปปินส์ไม่ได้เติบโตอย่างที่สเปนคาดหวังไว้ ดังนั้น การเปิดการค้ากับต่างประเทศจึงเป็นช่องทางเดียวที่จะทำให้สเปนมีรายได้มากขึ้น การค้าระหว่างประเทศทำให้เกิดแนวคิดด้านเสรีนิยมแพร่เข้ามาอีกเช่นกัน

 

          3. คนพื้นเมืองได้รับการศึกษาสูงขึ้น เกิดการแลกเปลี่ยนข้อมูลต่าง ๆ ในเรื่องแนวคิดทางการเมืองสมัยใหม่ การปกครองประชาธิปไตย เศรษฐกิจเสรีนิยม กฎหมายที่เป็นธรรม รวมถึงความฝันต่อการเรียกร้องเอกราช ซึ่งพวกเขาเชื่อว่ามีทางเป็นไปได้โดยเฉพาะบทเรียนการสร้างประเทศของสหรัฐอเมริกาและเม็กซิโก

 

 

 

การเปิดคลองสุเอซในอิยิปต์มีผลต่อการสร้างชาติฟิลิปปินส์ในเรื่องการหลั่งไหลของแรงงานต่างถิ่น

ภาพจาก http://philippineslifestyle.com/

 

 

          ปัจจัยทั้งสามนี้ คือ เชื้อฟืนที่ทำให้อุดมการณ์ชาตินิยมโหมกระพือเร็วขึ้น การเห็นตัวอย่างการลุกขึ้นสู้ของเม็กซิโก การประกาศอิสรภาพของสหรัฐอเมริกา สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้เป็นแรงผลักดันให้ขบวนการชาตินิยมเติบโตอย่างรวดเร็ว

 

          ขบวนการชาตินิยมฟิลิปปินส์ แบ่งได้เป็น 3 ระยะ ได้แก่

 

          ระยะแรก เป็นการก่อกบฏซึ่งเกิดจากการต่อต้านในระดับท้องถิ่น กระจัดกระจายกันไปตามพื้นที่ กินเวลายาวนานถึง 200 กว่าปี

 

          ระยะที่สอง เป็นการหาเสียงโฆษณาชวนเชื่อเรื่องชาตินิยมฟิลิปปินส์ เริ่มตั้งแต่ปี ค.ศ.1872-1892 ระยะนี้ได้บ่มเพาะอุดมการณ์ต่อต้านปฏิวัติให้ชาวพื้นเมือง

 

          ระยะสุดท้าย คือ ระยะปฏิวัติ กินเวลา 6 ปี ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1892-1898 ช่วงเวลานี้ คนพื้นเมืองลุกขึ้นจับอาวุธขึ้นสู้กับรัฐบาลสเปน

 

         กล่าวได้ว่า ช่วงเวลาที่เข้มข้นที่สุดในการเรียกร้องเอกราชฟิลิปปินส์ คือ ช่วงระหว่างปี ค.ศ.1872-1898 ขบวนการชาตินิยมได้แปรสภาพเป็นขบวนการนำชาวพื้นเมืองในการลุกขึ้นปฏิวัติ

 

 

 

ชาวฟิลิปปินส์เป็นนักต่อสู้ตั้งแต่อดีตพวกเขาได้สร้างประวัติศาสตร์การต่อสู้เรียกร้องเอกราชและความไม่เป็นธรรมเสมอมา

ภาพจาก http://www.pbase.com/image/25808023

 

 

          ขบวนการปฏิวัติเริ่มต้นจากการเคลื่อนไหวเล็ก ๆ เรียกว่า Propaganda Movement นำโดยกลุ่มปัญญาชนและนักหนังสือพิมพ์ที่เรียกร้องให้รัฐบาลสเปนหันมารับทราบสภาพปัญหาของชาวพื้นเมืองมากกว่าจะมุ่งกดขี่ข่มเหงและปราบปรามคนเห็นต่าง

 

          สภาพปัญหาที่ว่านี้ ชาวพื้นเมืองเรียกร้องเพื่อขอสิทธิเสรีภาพ การเก็บภาษีอย่างเป็นธรรม เปิดโอกาสให้ชาวพื้นเมืองมีส่วนร่วมประชุมสภานิติบัญญัติ (Corte) ตลอดจนให้สิทธิชาวพื้นเมืองสามารถดำรงตำแหน่งทางสงฆ์แห่งคริสตจักรได้ด้วย

 

          การเรียกร้องดูจะไม่เกินเลยขอบเขตเท่าใดนัก เพราะชาวพื้นเมืองไม่ได้หวังจะขอเอกราชโดยสมบูรณ์ หากแต่สิ่งที่เรียกร้องนี้จะเป็นก้าวสำคัญที่นำไปสู่การเรียกร้องเอกราชในอนาคต

 

          อย่างไรก็ดี สเปนยังคงจำกัดขอบเขตการเคลื่อนไหวและเมินเฉยกับข้อเรียกร้อง จนท้ายที่สุดชาวพื้นเมืองได้ขยายวงไปเป็นการลุกขึ้นสู้โดยขบวนการปฏิวัติ

 

          ช่วงหัวเลี้ยวหัวต่อนี้เองที่ทำให้เกิดวีรบุรุษประเทศ (National Hero) ขึ้น วีรบุรุษท่านนี้ไม่ได้เป็นนักการทหาร ไม่ใช่นักการเมือง หากแต่เป็นนายแพทย์ ผู้มีจิตวิญญาณการต่อสู้และรักความเป็นธรรม 

 

          เขาเป็นผู้เขียนหนังสือปลุกเร้าให้ชาวฟิลิปปินส์ลุกขึ้นต่อต้านสเปนที่กดขี่ข่มเหงชาวพื้นเมืองมากว่า 300 ปี

 

          คุณหมอท่านนี้ คือ โฮเซ่ ริซัล (Jose Rizal) ซึ่งได้รับการยกย่องให้เป็นบิดาแห่งการปฏิวัติฟิลิปปินส์ รีซัลเป็นปัญญาชนที่ได้รับการศึกษาจากสเปนและยุโรป เขาเป็นผู้นำแนวคิดการปฏิวัติโดยเรียกร้องให้รัฐบาลสเปนที่ปกครองเลิกกดขี่ข่มเหงชาวเมือง

 

          หนังสือที่สร้างแรงสั่นสะเทือนให้กับสังคมฟิลิปปินส์ยุคอาณานิคม มีอยู่ 2 เรื่อง

 

          เรื่องแรก คือ Noil Me Tangaree หรือแปลเป็นไทยได้ว่า “สังคมมะเร็ง” ที่คุณหมอรีซัลเปิดโปงให้เห็นความล้มเหลวของสเปนที่กดขี่ชาวพื้นเมืองมาโดยตลอด โดยเฉพาะสถาบันคริสตจักรที่พระเข้ามากอบโกยผลประโยชน์ ครอบครองที่ดินและหลอกลวงให้คนงมงายกับความศรัทธาจอมปลอม

 

          หนังสืออีกเล่ม คือ Reign of Greed ที่สะท้อนภาพความโลภ การตักตวงผลประโยชน์ของรัฐบาลสเปนอย่างไร้มนุษยธรรม

 

 

 

 

คุณหมอโฮเซ่ รีซัล

นักปฏิวัติผู้เป็นแรงบันดาลใจให้กับชาวปินอย

ภาพจาก http://www.driftwoodjourneys.com/

 

 

          ข้อเขียนของรีซัลได้ปลุกให้ชาวพื้นเมืองก่อตัวเป็นขบวนการลับ ๆ จนกระทั่งรีซัลถูกเนรเทศไปอยู่เกาะมินดาเนาด้วยข้อหาปลุกปั่นก่อความไม่สงบ ต่อมาในปี ค.ศ.1892 เขาได้ก่อตั้ง La Liga Filipina หรือสันนิบาตฟิลิปปินส์ขึ้นเพื่อเป็นองค์กรที่ใช้ต่อสู้เรียกร้องความไม่เป็นธรรมให้กับชาวพื้นเมือง

 

          สิ่งที่รีซัลทำกลายเป็นความหวังของการต่อสู้ เขากลายเป็นตัวแทนของผู้ถูกกดขี่กล้าลุกขึ้นสู้ แต่สุดท้ายความหวังนั้นก็พังทลายลง เมื่อรีซัลโดนจับและถูกลงโทษประหารชีวิตเมื่อปี ค.ศ.1896 ความตายของรีซัลได้โหมกระแสการต่อสู้ให้แรงขึ้นอีก

 

          การตั้งขบวนการ คาติปูนัน (Katipunan) เมื่อปี ค.ศ.1892 โดย นักต่อสู้เรียกร้องเอกราช นายอังเดรส บอนบิฟาซิโอ (Andres Bonbifacio) กลายเป็นจุดเริ่มต้นของการต่อสู้แบบใช้กำลัง

 

 

 

Noil Me Tangaree

หนังสือคลาสสิคของโฮเซ่ รีซัล ที่เป็นแรงบันดาลใจในการต่อสู้ความไม่เป็นธรรมในสังคม

ภาพจาก http://ronreads.com/

 

 

          บอนบิฟาซิโอเดินคนละแนวทางกับรีซัล โดยคุณหมอรีซัลต้องการให้ชาวพื้นเมืองต่อสู้แบบสันติวิธี ไม่ปรารถนาให้เกิดการสูญเสียเลือดเนื้อ แต่เมื่อวิธีดังกล่าวไม่ได้ผลจนกระทั้งรีซัลถูกประหารชีวิต การต่อสู้ภายใต้การนำของขบวนการคาติปูนันจึงเข้มข้นขึ้นเรื่อย ๆ

 

 

 

ภาพถ่ายการประหารชีวิตโฮเซ่ รีซัล เมื่อวันที่ 30 ธันวาคม ค.ศ.1896

ภาพจาก https://joserizalss014.wordpress.com/page/3/

 

 

ธงสัญลักษณ์ของขบวนการ Katipunan หรือ KKK ที่ก่อตั้งเมื่อปี ค.ศ.1892

ขบวนการปฏิวัติที่ลุกขึ้นสู้เพื่อปลดแอกฟิลิปปินส์

ภาพจาก วิกิพีเดีย

 

 

          ต่อมาภายหลัง ขบวนการของบอนบิฟาซิโอกลับถูกต่อต้านจากลุ่มปัญญาชนจึงทำให้ขบวนการคาติปูนันแตกกัน และเปิดช่องให้สเปนกลับเข้ามาปราบปรามอย่างหนักอีกครั้ง

 

 

 

นายอัลเดรส บอนบิฟาซิโอ

ผู้นำขบวนการ Katipunan

ภาพจาก วิกิพีเดีย

 

 

          อย่างไรก็ดี ปัจจัยที่ทำให้ฟิลิปปินส์หลุดพ้นจากสเปนกลับไม่ใช่ขบวนการภายในประเทศ หากแต่เป็นการเข้ามาของ สหรัฐอเมริกา มหาอำนาจใหม่แห่งศตวรรษที่ 20

 

          สหรัฐอเมริกาทำสงครามกับสเปนในคิวบา และเมื่อสหรัฐฯ ชนะ อาณานิคมของสเปนจึงตกเป็นของอเมริกาด้วยเช่นกัน ด้วยเหตุนี้ฟิลิปปินส์จึงรับ “ส้มหล่น” สามารถขับไล่สเปนออกไปได้ แต่แอกอันใหม่ที่มาใส่ คือ แอกอเมริกัน

 

          สหรัฐอเมริกาเข้าปกครองฟิลิปปินส์ตั้งแต่ปี ค.ศ.1898 จนถึงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2

 

 

ในตอนหน้า เรามาดูกันต่อนะครับว่า ยุคอเมริกันที่เข้ามาปกครองฟิลิปปินส์นั้น มีอะไรเปลี่ยนแปลงไปบ้าง สหรัฐฯ ได้วางรากฐาน โครงสร้างที่ดีหลายอย่างให้กับฟิลิปปินส์ และเมื่อฟิลิปปินส์ได้รับเอกราชโดยสมบูรณ์แล้ว พวกเขาถูกคาดหมายว่าจะเป็นมหาอำนาจรายใหม่แห่งเอเชีย

 

 

          พบกันใหม่ฉบับหน้าครับ